Στην ελληνική βιβλιογραφία υπάρχει περιορισμένος αριθμός ερευνών αναφορικά με τις στάσεις των δασκάλων ως προς την ένταξη των μαθητών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες στο γενικό σχολείο, των οποίων τα αποτελέσματα να συνάδουν με αυτά των διεθνών ερευνών (Δόικου, 2006). Έρευνες έχουν δείξει ότι όσοι εκπαιδευτικοί έχουν εμπλακεί στην ένταξη των μαθητών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες, είναι πιο πιθανό να επιδιώξουν τη συνεργασία μαζί τους (Stanovich & Jordan, 2002). Αναμφισβήτητα, κρίνεται απαραίτητο οι δάσκαλοι της γενικής και ειδικής εκπαίδευσης να κάνουν φανερά τα πιστεύω, τις στάσεις και τις διαφωνίες τους για την ένταξη (Galis-Allan & Tanner, 1995). Ωστόσο, παρά τη θετική δήλωση των εκπαιδευτικών σχετικά με τη φοίτηση ή την ένταξη των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή/και αναπηρία στις τάξεις του γενικού σχολείου, συχνά αναπτύσσουν αισθήματα διστακτικότητας ως προς τη διδασκαλία αυτών των ατόμων. Οι ίδιοι θεωρούν ότι δεν έχουν το χρόνο, την κατάλληλη εκπαίδευση, τις σχετικές γνώσεις και δεξιότητες, καθώς και ότι δεν γνωρίζουν ποιες είναι οι κατάλληλες διδακτικές μέθοδοι ή προσεγγίσεις για αυτούς τους ανθρώπους (King-Sears, 2008· Rix, 2009).
Η στάση των εκπαιδευτικών απέναντι στην ένταξη συνδέεται στενά με την αποδοχή των μαθητών με αναπηρίες. Η έρευνα έχει δείξει ότι παρ’ όλο που μερικοί εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι το παιδί με αναπηρία έχει δικαίωμα σε ίσες εκπαιδευτικές ευκαιρίες, εντούτοις οι στάσεις τους προς την ένταξή του συχνά είναι αρνητικές και επηρεάζουν το αποτέλεσμα της ένταξης (Βλάχου, 2014). Η Πέννα (2008:74) αναφέρει ότι «Οι στάσεις των δασκάλων ως προς την ένταξη οφείλουν να γίνουν κατανοητές μέσα από μία ισχυρά συναισθηματική παράμετρο, την αποδοχή των δασκάλων προς τους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Είναι γενικά παραδεκτό ότι οι καταστάσεις αποδοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία προάγουν την ψυχική υγεία, τον αυτοσεβασμό, την κοινωνική συμπεριφορά και τις γνωστικές διαδικασίες των μαθητών. Η ετοιμότητα του δασκάλου για την ένταξη αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα, καθώς όλο και πιο συχνά γίνεται λόγος για την επιβάρυνση των δασκάλων στην εργασία».
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τις στάσεις των εκπαιδευτικών προς τα άτομα με αυτισμό. Έχει αποδειχτεί ότι οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών, όσον αφορά στη φοίτηση των παιδιών με αναπηρία στη γενική τάξη, μπορεί να επηρεαστούν αρνητικά, όταν οι δίχως αναπηρία μαθητές της τάξης τούς απορρίπτουν και τούς στιγματίζουν (McLeskey & Waldron, 2002). Σε τρεις μεγάλες έρευνες που διεξήχθησαν στην Αγγλία, τονίζεται η σημασία που έχουν οι στάσεις των εκπαιδευτικών για την επιτυχία των εκπαιδευτικών στόχων, όταν πρόκειται για αυτιστικούς μαθητές (Helps, Newsom-Davis & Callias, 1999· Mavropoulou & Padeliadou, 2000· McGregor & Campbell, 2001). Είναι χαρακτηριστικό πως οι ίδιοι οι παιδαγωγοί πλέον διαπιστώνουν την αναγκαιότητα αλλαγής των αντιλήψεών τους για τον αυτισμό (Nind, 1999).
Έρευνα των Padeliadou και Lampropoulou (1997) έδειξε ότι πολλοί Έλληνες εκπαιδευτικοί δεν έχουν θετική στάση προς τη σχολική ένταξη, ενώ οι νεότεροι και λιγότεροι έμπειροι εκπαιδευτικοί παρουσιάζουν πιο θετικές στάσεις στη σχολική ένταξη από τους μεγαλύτερους και περισσότερο έμπειρους. Από την άλλη, η έρευνα των Zoniou-Sideri και Vlachou (2006) έκανε φανερό το γεγονός ότι αρκετοί Έλληνες εκπαιδευτικοί έχουν αντιφατικές απόψεις ως προς την αναγκαιότητα της ένταξης. Το 62, 1% αναφέρει πως η άγνοια οφείλεται για τις πρακτικές διαχωρισμού που εφαρμόζονται στα ελληνικά σχολεία, το 56, 3% η έλλειψη υποδομών και το 52, 5% η έλλειψη εκπαιδευτικών ευκαιριών για συνύπαρξη μαθητών με και χωρίς αναπηρία.
Ο Al-Faiz (2007) ερεύνησε τις στάσεις 231 δασκάλων δημοτικών σχολείων απέναντι στην ένταξη των παιδιών με αυτισμό σε δημόσια σχολεία στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα ερωτηματολόγιο για να ανακαλύψουν αν οι 11 μεταβλητές (φύλο, υπηκοότητα, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, βαθμός εκπαίδευσης, ηλικία εκπαίδευσης, πλαίσιο διδασκαλίας, εμπειρία διδασκαλίας, πρόγραμμα διδασκαλίας, αυτισμός στην οικογένεια, και επαφή με μαθητές με αναπηρίες) επηρέασαν τις στάσεις των δασκάλων αυτών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το πλαίσιο διδασκαλίας, η εμπειρία διδασκαλίας και η ύπαρξη ανάπηρου συγγενή στην οικογένεια ήταν οι 3 σημαντικοί παράγοντες που επηρέασαν τις στάσεις των δασκάλων. Από την άλλη πλευρά, οι Avissar et al. (2003) υποστηρίζουν ότι η ηλικία, το επίπεδο της εκπαίδευσης και της εμπειρίας των διευθυντών δημοτικών σχολείων στο Ισραήλ συσχετίζεται θετικά με τη στάση τους προς τη συμπερίληψη, ενώ οι Finke και οι συνεργάτες της (2009) αποδεικνύουν πως η εμπλοκή των εκπαιδευτικών γενικής εκπαίδευσης στη διδασκαλία μαθητών με αυτισμό επηρεάζει τη στάση τους προς τη συμπερίληψη με θετικό τρόπο.
Ο Guralnick (2008) υποστηρίζει ότι οι αρνητικές στάσεις και πεποιθήσεις μπορούν να αποτελέσουν εμπόδιο στην επιτυχημένη συμπερίληψη των παιδιών με αναπηρίες, τονίζοντας έτσι τη σημασία των θετικών στάσεων που πρέπει να έχουν οι νηπιαγωγοί. Η έρευνα σχετικά με τις στάσεις των νηπιαγωγών απέναντι στη συμπερίληψη των παιδιών με αναπηρίες, δείχνει ότι το είδος και ο βαθμός της αναπηρίας αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις στάσεις (Eiserman et al., 1995· Stoiber et al., 1998). Οι Rafferty και Griffin (2005) σύγκριναν προοπτικές που αφορούσαν τα οφέλη και τους κινδύνους της συμπερίληψης, όπως αναφέρθηκαν από 237 γονείς παιδιών με και χωρίς αναπηρία και 118 εκπαιδευτικούς στο ίδιο πρόγραμμα προσχολικής ηλικίας. Όσον αφορά τις στάσεις των νηπιαγωγών, τα ευρήματα των ερευνητών ενισχύουν τα αποτελέσματα παλαιότερων μελετών, οι οποίες κατέδειξαν ότι η σοβαρότητα της αναπηρίας ήταν ένας βασικός παράγοντας που επηρεάζει τις στάσεις: τα παιδιά με συναισθηματικά προβλήματα, αυτισμό και γνωστικές βλάβες δέχτηκαν σε μικρότερο βαθμό υποστήριξη από τους εκπαιδευτικούς σε σχέση με τα παιδιά με προβλήματα στην ομιλία, την ακοή και ορθοπεδικά.
Ο Segall (2008) ερεύνησε τις εμπειρίες, τις γνώσεις και τις στάσεις δασκάλων γενικής και ειδικής εκπαίδευσης και υπευθύνων εκπαίδευσης απέναντι στη συμπερίληψη και τις πρακτικές που χρησιμοποιούνταν στην τάξη σχετικά με το φάσμα διαταραχών του αυτισμού. Χρησιμοποιώντας ως εργαλείο το «Ερωτηματολόγιο Συμπερίληψης Αυτισμού» (Autism Inclusion Questionnaire) βρήκε πως οι επαγγελματίες εκπαιδευτικοί είχαν γενικά θετική στάση απέναντι στη συμπερίληψη μαθητών στο φάσμα των διαταραχών του αυτισμού σε πλαίσια γενικής εκπαίδευσης. Ωστόσο, το 75% του δείγματος συμφώνησε πως η πλήρης συμπερίληψη δεν ήταν εφικτή για όλους τους μαθητές στο φάσμα διαταραχών του αυτισμού. Ο αριθμός των γνωστών και χρησιμοποιούμενων πρακτικών συμπερίληψης από τους επαγγελματίες εκπαιδευτικούς προβλεπόταν καλύτερα από την εμπειρία, παρά από τις γνώσεις και τις στάσεις των εκπαιδευτικών. Οι δάσκαλοι γενικής εκπαίδευσης είχαν τις λιγότερες εμπειρίες σχετικά με το φάσμα διαταραχών του αυτισμού και λιγότερες γνώσεις συμπεριληπτικών πρακτικών. Οι γνώσεις και οι πρακτικές των εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής δεν διέφεραν σε μεγάλο βαθμό από αυτές των εκπαιδευτικών γενικής αγωγής. Τα αποτελέσματα της έρευνας ανέδειξαν την ανάγκη επιμορφωτικών προγραμμάτων ή ενδοϋπηρεσιακών παρουσιάσεων που θα παρέχουν στους εκπαιδευτικούς τις γνώσεις για το φάσμα διαταραχών του αυτισμού.
Οι Avramidis και Norwich (2002) βρήκαν πως εκπαιδευτικοί γενικής αγωγής είχαν θετικές στάσεις απέναντι σε μια γενική μορφή συμπερίληψης, αλλά δεν βρέθηκαν ευρήματα που να αφορούν την αποδοχή μιας συνολικής συμπερίληψης. Οι στάσεις των εκπαιδευτικών προς τη συμπερίληψη επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από τη φύση και τη σοβαρότητα της αναπηρίας του κάθε παιδιού. Επιπλέον, οι στάσεις τους απέναντι στη συμπερίληψη επηρεάστηκαν από μεταβλητές που σχετίζονταν με το εκπαιδευτικό περιβάλλον, όπως η διαθεσιμότητα φυσικής και ανθρώπινης υποστήριξης.
ΠΗΓΗΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου