Απαντήσεις από έναν ψυχολόγο για τις κρίσεις πανικού

Σε παλαιότερο άρθρο μου σας είχα μιλήσει για τις αγχώδεις διαταραχές και πιο συγκεκριμένα για την διαταραχή πανικού. Πρόκειται, ίσως, για την πιο συχνή μορφή αγχώδους διαταραχής που ταλαιπωρεί πολλούς συνανθρώπους μας. Ζήτησα, λοιπόν, από ένα συνάδελφο ψυχολόγο, τον κύριο Πάτροκλο Παπαδάκη, να μου απαντήσει σε μερικά πρακτικά αλλά και ουσιαστικά ερωτήματα γύρω από το συγκεκριμένο θέμα.

1. Κύριε Παπαδάκη καλημέρα. Στο παρελθόν έχετε συνεργαστεί με διάφορους φορείς όπως τον Πανελλήνιο Κοινωνικό Φορέα Πρόληψης Αγωγής Υγείας, την Διεύθυνση Κοινωνικής Πρόνοιας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, το Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς κ.ά., ενώ τα τελευταία χρόνια εργάζεστε ως ελεύθερος επαγγελματίας στο δικό σας γραφείο. Έχοντας γνωρίσει τόσους διαφορετικούς ανθρώπους και με βάση την εμπειρία σας, θα μπορούσατε να μας πείτε με απλά λόγια τι είναι μια κρίση πανικού;

• Η κρίση πανικού με απλά λόγια θα έλεγα ότι είναι μια μεγάλη δόση στρες δοσμένη σε μια στιγμή. Περιλαμβάνει συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, τρέμουλο, ακανόνιστη αναπνοή, ημικρανίες, ζάλη και ναυτία, τάση προς εμετό ή διάρροια κ.ά. Η σκέψη που κυριαρχεί στο άτομο είναι ο φόβος πως θα πεθάνει ή θα πάθει κάτι κακό. Η σκέψη αυτή αγχώνει το άτομο και εντείνει τα συμπτώματα. Το κυριότερο χαρακτηριστικό όμως είναι η αίσθηση απώλειας του ελέγχου, αφού νιώθει ανήμπορο να αντιδράσει.

1. Η διαταραχή πανικού αφορά κυρίως τους ενήλικες ή και τα παιδιά; Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες;

• Η διαταραχή πανικού αφορά κυρίως τους ενήλικες αλλά οι πρώτες κρίσεις πανικού εμφανίζονται από την εφηβεία ακόμα. Έχει παρατηρηθεί και σε παιδιά αλλά όχι στην ίδια συχνότητα όπως στους ενήλικες. Έχει καταγραφεί συχνότερη εμφάνιση στις γυναίκες, αυτό όμως ίσως σχετίζεται και με το γεγονός ότι ζητούν ευκολότερα βοήθεια, ενώ οι άντρες σε μεγαλύτερο ποσοστό προσπαθούν να το περάσουν μόνοι τους. Συνήθως οι γυναίκες βιώνουν πιο έντονα τις κρίσεις πανικού και αυτό οφείλεται στο ορμονικό τους σύστημα και στον περιοδικό κύκλο της έμμηνου ρήσης.

1. Συνήθως σε ποια μέρη ένα άτομο μπορεί να νιώσει μια κρίση πανικού; Θα έχει διαφορά αν είναι μόνο του ή με κάποιο οικείο του πρόσωπο;

• Η ανασφάλεια που μπορεί να αισθανθεί σε ένα περιβάλλον άγνωστο και «απειλητικό» μπορεί να πυροδοτήσει μια κρίση πανικού. Τέτοια μέρη μπορεί να είναι όσα έχουν πολύ κόσμο ή μέρη όπου το άτομο μπορεί να έρθει σε σύγκρουση με τους άλλους ή να νιώσει ότι οι άλλοι το αξιολογούν π.χ. εργασία, σχολείο, παν/μιο, οικογενειακές συγκεντρώσεις, μεγάλες παρέες κλπ. Η παρουσία ενός οικείου και υποστηρικτικού προσώπου μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης μιας κρίσης όμως μπορεί να εντείνει την «εξάρτηση» του ατόμου από αυτό το πρόσωπο.

1. Ποια η διαφορά ανάμεσα στην κρίση πανικού και στην αγοραφοβία;

• Συχνά όσοι πάσχουν από αγοραφοβία παθαίνουν και κρίσεις πανικού. Η κρίση πανικού συνοδεύει άλλες διαταραχές όπως φοβίες, μετατραυματικό στρες, άλλες αγχώδεις διαταραχές κ.ά. Η διαταραχή πανικού όμως μπορεί να μην εξαρτάται από φοβίες και να προκαλούνται κρίσεις σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή χωρίς εμφανή λόγο ακόμα και κατά την διάρκεια του ύπνου. Δεν συσχετίζεται απαραίτητα με την παρουσία άλλων ανθρώπων και μπορεί να συμβεί ακόμα κι όταν το άτομο είναι μόνο στο σπίτι.

1. Γιατί ένα άτομο μπορεί να βιώνει αυτές τις κρίσεις; Πως μπορεί να ξεκίνησαν για πρώτη φορά;

• Δεν υπάρχει μία απάντηση και μόνο σε αυτή την ερώτηση. Μπορεί να είναι μία σύνδεση που έκανε το άτομο ή να είναι αποτέλεσμα ασυνείδητων εσωτερικών συγκρούσεων που «ξεσπούν» με τις κρίσεις πανικού, όπως κακή σχέση με τους γονείς ή μία τραυματική εμπειρία, για παράδειγμα ενδοοικογενειακή βία ή κακοποίηση. Σίγουρα πάντως συνδέονται με τις αυτόματες αρνητικές σκέψεις που κάνει το άτομο (δηλαδή τις αρνητικές σκέψεις που έχουν γίνει αντίληψη του ατόμου για τον εαυτό του και τους άλλους και γι’αυτό εμφανίζονται αυτόματα, χωρίς να το θέλει) και είναι αποτέλεσμα γνωσιακών λαθών (δηλαδή το άτομο παρερμηνεύει την πραγματικότητα και επιλέγει να δει την αρνητική πλευρά όσων συμβαίνουν και πάλι αυτόματα) και έντονου στρες. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι ένας επιπλέον επιβαρυντικός παράγοντας.

1. Οι κρίσεις πανικού μπορούν να αντιμετωπιστούν πλήρως, με την έννοια να μην ξαναεμφανιστούν ποτέ;

• Η πλήρης εξάλειψη των κρίσεων πανικού είναι εφικτή. Πιο σημαντικό όμως είναι να μπορέσει το άτομο να μάθει να ελέγχει τις κρίσεις πανικού, αλλάζοντας τον τρόπο σκέψης του και αναγνωρίζοντας σωστά τα συμπτώματα. Οι αυτόματες αρνητικές σκέψεις προκαλούν στρες που με τη σειρά του προκαλεί πιο έντονες αρνητικές σκέψεις που στη συνέχεια αυξάνει το στρες περισσότερο και πάει λέγοντας, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Αν σπάσει αυτός ο κύκλος το άτομο θα μάθει να ελέγχει τις κρίσεις πανικού ευκολότερα.

1. Σε ποιον μπορεί να απευθυνθεί το άτομο που βιώνει κρίσεις πανικού για θεραπεία;

• Το άτομο που βιώνει κρίσεις πανικού θα πρέπει να απευθυνθεί σε έναν πιστοποιημένο και ικανό ψυχολόγο. Το σίγουρο είναι πως όσο νωρίτερα πάει σε έναν ειδικό τόσο πιο γρήγορα θα αντιμετωπίσει τις κρίσεις πανικού. Δεν είναι κάτι που «θα περάσει μόνο του», αντίθετα συνήθως αυξάνεται με τον χρόνο.

1. Τι μορφές θεραπείας υπάρχουν; Χρειάζεται το άτομο να πάρει και κάποιο φάρμακο;

• Οι διάφορες μορφές ψυχοθεραπείας είναι κατάλληλες και επιτυχείς. Η γνωσιακή – συμπεριφορική προσέγγιση θεωρείται σήμερα η πιο αποτελεσματική και πιο σύντομη. Συχνά μπορεί να χρειαστεί και φαρμακοθεραπεία παράλληλα της ψυχοθεραπείας αλλά αυτό θα το κρίνει ο ψυχολόγος σε συνεργασία με τον ψυχίατρο ανάλογα με την περίσταση και την ένταση των κρίσεων πανικού.

1. Οι συγγενείς και οι φίλοι μπορούν και, αν ναι, με ποιον τρόπο να βοηθήσουν το άτομο που βιώνει κρίσεις πανικού;

• Το σημαντικό είναι να στηρίζουν το άτομο και να είναι δίπλα του. Δεν χρειάζεται να του βρουν λύση, αλλά να έχουν κατανόηση και να μην είναι αρνητικοί μαζί του. Συμβουλές του τύπου «θα περάσει» και επικριτικές προτροπές όπως «γιατί δεν μπορείς μόνος σου», δεν βοηθούν. Γεμίζουν στρες και ενοχές ή ακόμα και σκέψεις αναξιότητας στο άτομο.

1. Μακροπρόθεσμα ποιες θα είναι οι συνέπειες των κρίσεων αυτών, αν το άτομο δεν απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό; Μπορεί και να πεθάνει;

• Δεν πρόκειται να πεθάνει κάποιος από κρίσεις πανικού. Αν υπάρχει βέβαια κάποιο παθολογικό πρόβλημα στην καρδιά, πρόβλημα υπέρτασης κ.λ.π. θα είναι καλό να υπάρχει η συνεργασία και του ανάλογου ιατρού. Σίγουρα πάντως οι κρίσεις πανικού θα αυξάνονται με το πέρασμα του χρόνου ή θα υποβόσκουν και θα επανέλθουν σε μια κρίσιμη για το άτομο περίοδο της ζωής του. Οι συνέπειες όμως θα αφορούν και την ευρύτερη ζωή του ατόμου σε προσωπικό, κοινωνικό, επαγγελματικό κ.λ.π. επίπεδο. Η αυτοεκτίμηση του ατόμου θα πληγεί, θα απομονωθεί κοινωνικά, θα δυσκολεύεται να επικοινωνήσει στις διάφορες σχέσεις του, θα έχει χαμηλότερη απόδοση στην εργασία του κ.ά.

1. Κύριε Παπαδάκη σας ευχαριστώ για τον χρόνο σας και για τις πολύτιμες πληροφορίες σας. Ελπίζω κάποια στιγμή στο μέλλον να ξανασυνεργαστούμε.