Η 20η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, σε μία προσπάθεια να τιμηθεί το ψυχικό σθένος εκατομμυρίων προσφύγων και εσωτερικά εκτοπισμένων ανά τον κόσμο, πολλοί εκ των οποίων αναγκάζονται να καταφύγουν σε ένα επικίνδυνο θαλάσσιο ταξίδι αναζητώντας διαφυγή από τις συγκρούσεις και τις διώξεις.
Το 2019 εκπόνηθηκε από το Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας ένα κείμενο με τίτλο "ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΗΡΙΑ: Πολιτικές προστασίας και μέτρα για την άρση των διπλών εμποδίων και διακρίσεων".
Σκοπός του κειμένου ήταν να αναδείξει τις αντιξοότητες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις στην Ελλάδα, και να περιγράψει υπό τη οπτική των δικαιωμάτων τους, τις αδυναμίες και τις προκλήσεις που εγείρονται για την αποτελεσματική διαχείριση των προσφυγικών ροών και την κάλυψη των αναγκών αυτών των ομάδων.
Αναφέρεται χαρακτηριστικά:
"Η σχέση της προσφυγιάς με την αναπηρία είναι στενή και πολύπλευρη. Από τη μια η προϋπάρχουσα αναπηρία αυξάνει σημαντικά την ευπάθεια και μεγιστοποιεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο πρόσφυγας ή ο αιτών άσυλο. Από την άλλη η αναπηρία, σε πολλές περιπτώσεις, είναι το αποτέλεσμα της σωματικής ή/και ψυχικής καταπόνησης που έχουν υποστεί οι πρόσφυγες στην πλειονότητά τους. Ταυτόχρονα, η αναπηρία, ως μια εξελισσόμενη κατάσταση, διαμορφώνεται σε σημαντικό βαθμό από τα εμπόδια του περιβάλλοντος (δομημένο και κοινωνικό). Ως εκ τούτου, η αναπηρία επηρεάζεται σημαντικά από τις αντίξοες συνθήκες διαβίωσης που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο στη χώρα υποδοχής, με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται η κατάσταση της υγείας και της λειτουργικότητάς τους.
Από την αρχή της προσφυγικής κρίσης το 2015 έως σήμερα έχουν φτάσει στην Ελλάδα πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες και μετανάστες , εκ των οποίων, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, στις 31 Δεκεμβρίου 2018 παρέμεναν στην ελληνική επικράτεια 71.200 άτομα (56.600 στην ηπειρωτική Ελλάδα και 14.600 στα νησιά).
Η αντιμετώπιση των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις στο ευρωπαϊκό και ελληνικό πλαίσιο συνδέεται με την έννοια της ευαλωτότητας, βάσει της οποίας αναγνωρίζεται ότι ορισμένες κατηγορίες προσφύγων και αιτούντων άσυλο χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας προκειμένου να απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους, αλλά και να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους κατά τις σχετικές διαδικασίες. Οι ευρωπαϊκές οδηγίες αναγνωρίζουν τα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις ως ευάλωτη κατηγορία και επιτάσσουν διαδικαστικές εγγυήσεις και ειδικές συνθήκες υποδοχής σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ευαλωτότητάς τους. Αυτές οι γενικές κατευθύνσεις, ωστόσο, διακρίνονται από αοριστία σε ότι αφορά τον ορισμό και την αξιολόγηση της ευαλωτότητας και της αναπηρίας, ενώ και η ενσωμάτωσή τους στις εθνικές νομοθεσίες δεν λαμβάνει χώρα με ομοιόμορφο τρόπο.
Εντούτοις, ένα γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από την ανάλυση του νομικού πλαισίου είναι ότι, παρά το γεγονός ότι προβλέπονται ειδικές συνθήκες και εγγυήσεις για τους ευάλωτους πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, οι προβλέψεις της νομοθεσίας είναι σε πολλές περιπτώσεις ασαφείς και δεν εξειδικεύονται στα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις, με αποτέλεσμα να καθίστανται αναποτελεσματικές.
Είναι σαφές από τον καταγεγραμμένο αριθμό προσφύγων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις ότι το σύστημα εξέτασης της αναπηρίας/ευαλωτότητας αντιμετωπίζει σοβαρές δυσλειτουργίες, με αποτέλεσμα ένας πολύ μεγάλος αριθμός ατόμων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις να μην ταυτοποιείται. Έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA) διαπιστώνει και αυτή ότι οι διαδικασίες ταυτοποίησης μεταναστών και προσφύγων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις είναι προβληματικές στα κράτη μέλη της Ε.Ε., και μεγάλος αριθμός από αυτά τα άτομα παραμένει αδιάγνωστος, αποδίδοντας αυτή τη δυσλειτουργία, μεταξύ άλλων, στην υιοθέτηση των σύντομων και απλοποιημένων διαδικασιών ασύλου.
Πρόβλημα αποτελεί και η έλλειψη ενημέρωσης των αιτούντων άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις για τις διευκολύνσεις που μπορούν να απολαμβάνουν κατά τη διαδικασία υποβολής του αιτήματός τους. Το ειδικό γραφείο της Υπηρεσίας Ασύλου που εξυπηρετεί αποκλειστικά ευάλωτα άτομα (Κέντρο Αλληλεγγύης Αθήνας, πρώην Φρουραρχείο), δεν είναι γνωστό στους ευάλωτους αιτούντες. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι σε σχετικό οπτικοακουστικό υλικό που βρίσκεται αναρτημένο στο site του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής και παρουσιάζει την υποβολή αιτήματος στο Κέντρο Αλληλεγγύης Αθήνας (Κ.Κ.Α.) από πρόσωπα που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, λείπει η όποια αναφορά στους αιτούντες με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις.
Το Κέντρο Αλληλεγγύης Αθήνας, όπως και τα περιφερειακά γραφεία ασύλου, αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα φυσικής προσβασιμότητας σε άτομα με κινητικά και αισθητηριακά προβλήματα (το Κ.Α.Α. δεν έχει ούτε ανελκυστήρα). Πέραν του ζητήματος της κτηριακής προσβασιμότητας, βασικό πρόβλημα των διαδικασιών ασύλου αποτελεί και η μη διάθεση όλων των αναγκαίων πληροφοριών και εγγράφων σε προσβάσιμες μορφές για όλες τις κατηγορίες αναπηρίας.
Ένα ακόμη ζήτημα που πρέπει να συζητηθεί είναι το κατά πόσο παρέχεται σε όλους τους αιτούντες άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις η αναγκαία υποστήριξη προκειμένου να τεκμηριώσουν αποτελεσματικά την αίτησή τους για παροχή ασύλου, δεδομένου ότι πρόκειται για αρκετά περίπλοκη και απαιτητική διαδικασία. Κατά τη διαδικασία εξέτασης των αιτήσεων ασύλου, οι αιτούντες άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις αντιμετωπίζουν πρόσθετες δυσκολίες, και ιδίως οι αιτούντες με νοητικές ή ψυχικές αναπηρίες ή/και επικοινωνιακές δυσκολίες. Για αυτούς τους αιτούντες άσυλο είναι κάποιες φορές δυσκολότερο να κατανοήσουν τις ερωτήσεις που τους υποβάλλονται κατά τη συνέντευξη ασύλου, να ανακαλέσουν στη μνήμη τους γεγονότα ή να παρέχουν μια συνεκτική αφήγηση της ιστορίας τους .
Όπως διαπιστώθηκε σε εκπαιδευτικά σεμινάρια της Ε.Σ.Α.μεΑ., πολλοί χειριστές αιτημάτων της Υπηρεσίας Ασύλου δεν έχουν γνώση σε θέματα αναπηρίας, ούτε έχουν τις κατάλληλες δεξιότητες ώστε μεταχειρίζονται αποτελεσματικά και δίκαια αιτούντες άσυλο με αναπηρία. Ειδικότερα, όπως συνάγεται από τα στατιστικά στοιχεία της Υπηρεσίας Ασύλου , παρότι το σύνολο των χειριστών αιτήσεων διεθνούς προστασίας πραγματοποιούν συνεντεύξεις ασύλου με ευάλωτα πρόσωπα, δεν έχουν λάβει όλοι την αναγκαία κατάρτιση σε θέματα ευαλωτότητας και στη διεξαγωγή συνεντεύξεων με άτομα που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, στο πλαίσιο της επιμόρφωσης που λαμβάνουν από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO).
Το πρόβλημα της μη ταυτοποίησης της αναπηρίας ή/και χρόνιας πάθησης λόγω μη έγκαιρης και έγκυρης αξιολόγησης της ευαλωτότητας, συνεπάγεται επίσης ότι σημαντικός αριθμός προσφύγων και αιτούντων άσυλο δεν λαμβάνουν την κατάλληλη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που ενδεχομένως να έχουν ανάγκη.
Αναφορικά με την πρόσβαση στην υγεία, πολύ σημαντικό πρόβλημα για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο είναι και η περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ιδιαίτερα καθώς οι ψυχικές αναπηρίες και τα ψυχικά προβλήματα είναι πολύ συχνά στον πληθυσμό των προσφύγων. Σε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» βρισκόντουσαν το 2017, σύμφωνα με τους «Γιατρούς Χωρίς Σύνορα» , η Σάμος και η Λέσβος, λόγω της τρομακτικής επιδείνωσης της ψυχικής υγείας των προσφύγων και μεταναστών. Οι κακές συνθήκες διαβίωσης, η αμέλεια και η βία, είναι σε μεγάλο βαθμό τα αίτια της επιδείνωσης της ψυχικής υγείας. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υποστηρίζουν ότι η κλίμακα των αναγκών για φροντίδα ψυχικής υγείας και η σοβαρότητα της κατάστασης των ασθενών υπερβαίνουν τις δυνατότητες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στα νησιά. Επίσης, οι ασθενείς στα νησιά μπορεί να περιμένουν τρεις έως έξι μήνες για ραντεβού με ψυχίατρο.
Η χορήγηση οικονομικής ενίσχυσης στους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις, στο πλαίσιο της προνοιακής πολιτικής υπέρ των ευάλωτων ομάδων, είναι περισσότερο από αναγκαία, καθώς τα άτομα αυτά αντιμετωπίζουν πρόσθετα έξοδα διαβίωσης που αδυνατούν να καλύψουν. Η οικονομική ενίσχυση που παρέχεται με μετρητά στο πλαίσιο χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (EΕ), ως μέσο κάλυψης των βασικών βιοτικών αναγκών, δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών διαβίωσης στην περίπτωση των ατόμων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις.
Η ένταξη των παιδιών προσφύγων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα είναι ζωτικής σημασίας, προκειμένου αυτό το πλέον ευάλωτο κομμάτι του προσφυγικού πληθυσμού να προστατευτεί από την περιθωριοποίηση και τον διπλό αποκλεισμό της προσφυγιάς και της αναπηρίας.
Η πλειονότητα των προσφύγων και αιτούντων άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις, καθώς και των οικογενειών τους, δεν έχουν πρόσβαση σε πληροφόρηση σχετική με τα δικαιώματά τους και υπηρεσίες από τις οποίες θα μπορούσαν να ωφεληθούν ανάλογα με την αναπηρία ή/και χρόνια πάθησή τους. Το πρόβλημα αυτό εντείνεται από την ανυπαρξία ενημερωτικού υλικού προσβάσιμου σε άτομα με συγκεκριμένες αναπηρίες, όπως π.χ. υλικό σε μορφή εύκολη για ανάγνωση (easy to read) για άτομα με νοητικές αναπηρίες, γραπτή ενημέρωση για άτομα κωφά ή βαρήκοα, κ.λπ.
Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση πολιτικών και προγραμμάτων για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις χρειάζεται ακριβή και αξιόπιστα δεδομένα για το πλήθος και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά αυτής της ομάδας, όπως η ηλικία, το φύλο, το είδος και η βαρύτητα της αναπηρίας ή/και χρόνιας πάθησης, ο τόπος διαμονής και οι συνθήκες στέγασης. Στη χώρα μας δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα αξιόπιστα δεδομένα για τον αριθμό των προσφύγων και αιτούντων άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις. Σύμφωνα με την έκθεση AIDA (Asylum Information Database) του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες (2017) , η Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου τηρεί στατιστικά στοιχεία για την εξέλιξη των αιτημάτων ασύλου των ευάλωτων αιτούντων, ωστόσο παρέχει αναλυτικά στοιχεία μόνο για την κατηγορία των ανηλίκων και των ασυνόδευτων ανηλίκων. Η καταγραφή των ευάλωτων αιτούντων άσυλο ανά κατηγορία ευαλωτότητας καθίσταται δύσκολη και λόγω του ότι πολλές φορές συνυπάρχουν διαφορετικοί λόγοι ευαλωτότητας στο ίδιο άτομο και υπάρχει σημαντικός κίνδυνος διπλοεγγραφών.
Για περισσότερες πληροφορίες εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου