Διαταραχές διασπαστικής συμπεριφοράς - ΔΕΠ-Υ

Η αυξημένη κινητικότητα των παιδιών, ιδιαίτερα κατά την προσχολική ηλικία, αποτελεί μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης του ανθρώπου. Πολύ συχνά τα παιδιά είναι ζωηρά και συμπεριφέρονται με παρορμητικότητα, σε μια προσπάθεια να ανακαλύψουν και να κατανοήσουν τον κόσμο που τα περιβάλει. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποια παιδιά τα οποία είναι περισσότερο δραστήρια από το αναμενόμενο. Αδυνατούν να μείνουν συγκεντρωμένα σε μια δραστηριότητα για περισσότερο από μερικά λεπτά, είναι αντιδραστικά και δεν συνεργάζονται εύκολα, αν και έχουν φυσιολογική νοημοσύνη. Τα παιδιά αυτά αντιμετωπίζουν αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητα ή πιο απλά ΔΕΠ-Υ (στα αγγλικά ο αντίστοιχος όρος είναι Attention Deficit Hyperactivity Disorder).
Η ΔΕΠ-Υ είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή (όπως έχω ήδη αναφέρει, αναπτυξιακές είναι οι διαταραχές που εμφανίζονται από την στιγμή της γέννησης και υπάρχουν καθ'όλη την διάρκεια ανάπτυξης του ατόμου), τα αίτια της οποίας είναι πιθανόν γεννητικά. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ είναι συνήθως αμήχανα, ακατάστατα, ανυπόμονα, πολλές φορές επιδιώκουν να προσελκύσουν την συμπεριφορά των άλλων με προκλητικό τρόπο και δυσκολεύονται να μείνουν για πολύ ώρα στο ίδιο σημείο. Σύμφωνα με το DSM - IV, στην ΔΕΠ-Υ μπορεί να προεξέχει ο Απρόσεκτος τύπος ή ο Υπερκινητικός ή ο Συνδυασμένος τύπος. Τι σημαίνει, όμως, αυτό; Όταν υπερτερεί ο Απρόσεκτος τύπος τότε το παιδί παρουσιάζει περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα:

1. Αποτυγχάνει να συγκεντρωθεί στις λεπτομέρειες μιας εργασίας ή κάνει συχνά λάθη,
2. Φαίνεται σαν να μην ακούει όταν του μιλούν (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα με την ακοή του),
3. Δυσκολεύεται να οργανώσει τις δραστηριότητές του,
4. Αποφεύγει την ενασχόληση με έργα που απαιτούν διαρκή πνευματική προσπάθεια,
5. Χάνει τα πράγματά του,
6. Η προσοχή του αποσπάται διαρκώς από εξωτερικά ερεθίσματα και
7. Ξεχνά τις καθημερινές του δραστηριότητες.

Όταν προεξέχει ο Υπερκινητικός τύπος, τότε το παιδί παρουσιάζει περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα:

1. Κινεί νευρικά τα χέρια ή τα πόδια του, σηκώνεται από την θέση του κατά την διάρκεια του μαθήματος ή στριφογυρίζει στην θέση του,
2. Σε χώρους που δεν αρμόζει τρέχει πάνω κάτω,
3. Δεν συμμετέχει σε ήσυχα παιχνίδια, όπως π.χ. σε επιτραπέζια,
4. Μιλά διαρκώς,
5. Απαντά άμεσα, όταν το ρωτούν, χωρίς προηγουμένως να έχει σκεφτεί την απάντησή του και
6. Διακόπτει ή ενοχλεί τους άλλους.

Τα παραπάνω συμπτώματα πρέπει να έχουν κάνει την εμφάνισή τους πριν το 7ο έτος της ηλικίας του παιδιού και φυσικά να μην οφείλονται στην επήρεια κάποιων φαρμάκων. 

Η ακριβής εκτίμηση του ποσοστού εμφάνισης της ΔΕΠ-Υ είναι δύσκολη γιατί δεν υπάρχει, ακόμη, αντικειμενικός τρόπος μέτρησής της. Παρόλα αυτά, οι ειδικοί υπολογίζουν ότι το ποσοστό αυτό κυμαίνεται ανάμεσα στο 3-5% του πληθυσμού των παιδιών και ότι η συχνότητα εμφάνισής της είναι μεγαλύτερη στα αγόρια από ότι στα κορίτσια. Το γεγονός αυτό οφείλεται, μάλλον, στο ότι τα αγόρια τείνουν να εκδηλώνουν συχνότερα επιθετική συμπεριφορά (ως μέρος του ανδρικού τους ρόλου) και οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί παραπέμπουν πιο συχνά αυτά από ότι τα κορίτσια στις ιατροπαιδαγωγικές υπηρεσίες. 

Η ΔΕΠ-Υ πολύ συχνά συνυπάρχει μαζί με τις μαθησιακές δυσκολίες μειώνοντας ακόμη περισσότερο τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ και μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να εμφανίσουν το λεγόμενο "σύνδρομο πτώσης του ηθικού", νιώθοντας απογοήτευση και πως δεν μπορούν να καταφέρουν τίποτα, όσον αφορά τις σχολικές τους επιδόσεις. Οι δυσκολίες αυτές των παιδιών, πολύ συχνά, αντιμετωπίζονται από τους γονείς ως αδιαφορία και τεμπελιά και τους οδηγούν σε επιπλήξεις και τιμωρίες σε μια προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τις ανεπιθύμητες αυτές μορφές συμπεριφοράς. Οι χειρισμοί, όμως, αυτοί επιδεινώνουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση οδηγώντας τελικά σε αδιέξοδο. 

Στην ενήλικη ζωή, δείχνουν μια εικόνα ανευθυνότητας, έχουν χαμηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης, συχνά απολύονται από τις δουλειές τους και δυσκολεύονται να αναλάβουν πρωτοβουλίες. 

Όσον αφορά την θεραπευτική παρέμβαση (γιατί για άλλη μια φορά δεν υπάρχει θεραπεία με την έννοια της πλήρους αντιμετώπισης του προβλήματος), κατά καιρούς έχω ακούσει γονείς και ειδικούς να περιορίζονται μόνο στην φαρμακοθεραπεία. Τα φάρμακα από μόνα τους δεν βοηθούν. Ίσως να περιορίζουν κάποιες παρορμητικές αντιδράσεις, όμως, η δράση τους είναι περιορισμένη και ο κίνδυνος εξάρτησης αρκετά αυξημένος. Η πλειονότητα των ειδικών συμφωνεί ότι μόνο ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και γνωστικο-συμπεριφορικής θεραπείας μπορεί να επιφέρει βελτίωση στο παιδί με ΔΕΠ-Υ.