Διεθνής ημέρα κατά της φτώχειας

Η Διεθνής Ημέρα για την εξάλειψη της Φτώχειας τιμάται κάθε χρόνο στις 17 Οκτωβρίου σε ολόκληρο τον κόσμο. Η πρωτοβουλία ανήκε στον καθολικό ιερωμένο Γιόζεφ Βρεσίνσκι. Από το 1957, ο Βρεσίνσκι είχε ιδρύσει την οργάνωση «International Movement ATD Fourth World», με σκοπό την καταπολέμηση της πείνας και της ακραίας φτώχειας σε όλο τον κόσμο.

        Το Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.), με αντικείμενο την επιστημονική καταγραφή, τη μελέτη και την έρευνα σε θέματα αναπηρίας, στοχεύει στο να καθιερωθεί ως βασική πηγή πληροφόρησης για τις εξελίξεις στο πεδίο της αναπηρίας. Συγκεντρώνοντας και αναλύοντας δεδομένα και πληροφόρηση από εγχώριες και διεθνείς πηγές, το Παρατηρητήριο συμβάλλει στην παρακολούθηση, στην προστασία και στην προώθηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους.

        Σύμφωνα με τα στοιχεία του έτους 2022, το ποσοστό των ατόμων με σοβαρή αναπηρία/περιορισμό της συνήθους δραστηριότητας εξαιτίας προβλήματος υγείας ανέρχεται σε 9%, του πληθυσμού ηλικίας 16 ετών και άνω, ενώ ποσοστό 13,2% του πληθυσμού αντιμετωπίζουν μέτριο περιορισμό δραστηριότητας /αναπηρία.

• Το 2022, σε κίνδυνο φτώχειας ή σε κοινωνικό αποκλεισμό βρίσκεται το 35,1% των ατόμων ηλικίας 16 ετών και άνω με σοβαρή αναπηρία, σύμφωνα με τον δείκτη των Στόχων Europe 2030 (πρόσφατη αναθεώρηση), έναντι του 25,1 των ατόμων χωρίς αναπηρία της ίδιας ηλικίας.
• Σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος (2021) ο δείκτης φτώχειας και αποκλεισμού των ατόμων με σοβαρή αναπηρία καταγραφή αύξηση της τάξεως των 3 μονάδων. 
• Η διαχρονική ανάλυση των δεδομένων αναδεικνύει την ένταση των ανισοτήτων εις βάρους του πληθυσμού με αναπηρία καθώς, παρότι κατά το διάστημα 2015-2022 καταγράφεται τάση αποκλιμάκωσης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στον πληθυσμό χωρίς αναπηρία, στον πληθυσμό με σοβαρή αναπηρία διαπιστώνεται αντίστροφή εξέλιξη, δηλαδή κλιμάκωση του φαινομένου της φτώχειας και του αποκλεισμού. 
• Ο κίνδυνος της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού είναι ιδιαίτερα αυξημένος στα άτομα με σοβαρή αναπηρία παραγωγικών ηλικιών. Το 2022, σε κίνδυνο φτώχειας ή σε κοινωνικό αποκλεισμό διαβιούν το 50,7% των πολιτών με σοβαρή αναπηρία ηλικίας 16-64 ετών (χωρίς αναπηρία: 26,2%). Γενικά, η διαχρονική εξέλιξη του δείκτη φανερώνει την επιμονή του φαινομένου της φτώχειας στα άτομα με αναπηρία που βρίσκονται στο ηλικιακό φάσμα 16-64 ετών.
• Ωστόσο, σημαντικό εύρημα αποτελεί και η αυξητική τάση του ποσοστού ατόμων με σοβαρή αναπηρία και ηλικία 65+ που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο φτώχειας ή τον κοινωνικό αποκλεισμό. 
• Το 2022 το ποσοστό των ατόμων με σοβαρή αναπηρία 65 ετών και άνω σε κίνδυνο φτώχειας ή σε κοινωνικό αποκλεισμό ανήλθε σε 27,4% από 22,7% το 2020. 
• Συνολικά κατά το διάστημα αναφοράς διαπιστώνεται διεύρυνση των ανισοτήτων εις βάρος των ατόμων με σοβαρή αναπηρία, με το χάσμα της φτώχειας και του αποκλεισμού να έχει αυξηθεί σημαντικά.
• Ειδικότερα, ενώ το 2015 το Χάσμα Φτώχειας υπολογίζεται σε 17,6 μονάδες, το 2022 ανέρχεται σε 24,5 μονάδες.
• Το 2022, το 17,9 των ατόμων με σοβαρή αναπηρία 16 ετών και άνω αντιμετωπίζουν σοβαρές υλικές και κοινωνικές στερήσεις, ενώ στον πληθυσμό χωρίς αναπηρία το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 13,1% (Συνολικός πληθυσμός: 13,5%). 
• • Η διαχρονική εξέλιξη του δείκτη στα άτομα με σοβαρή αναπηρία καταδεικνύει μια σταθερά αυξητική πορεία μεταξύ των ετών 2020-2022. Τα στοιχεία και εδώ, επιβεβαιώνουν τη ισχυρή σχέση της αναπηρίας με τη φτώχεια, σε όρους υλικής και κοινωνικής στέρησης. 
• Τα άτομα με σοβαρή αναπηρία 16-64 ετών, το 2022, αντιμετωπίζουν σοβαρές υλικές και κοινωνικές στερήσεις σε ποσοστό 26,3%, έναντι του 13,6% των πολιτών χωρίς αναπηρία. Παρότι ο δείκτης από το 2017 και μετά καταγράφει πτωτική πορεία, ωστόσο μεταξύ των ετών 2020 και 2021 καταγράφει νέα άνοδο. 
• Η τάση επιδείνωσης των υλικών συνθηκών διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία κατά το διάστημα 2020-2022, επιβεβαιώνεται και στην ηλικιακή ομάδα των ατόμων από 65 ετών και άνω.
• Κατά το διάστημα 2015-2022, παρότι ο γενικός δείκτης απασχόλησης σημειώνει μικρή αλλά σταθερή βελτίωση σε επίπεδο χώρας, ο πληθυσμός των ατόμων με αναπηρία που διαβιεί σε νοικοκυριά με χαμηλή ένταση εργασίας καταγράφει σημαντική αύξηση, από 24,1% που υπολογίστηκε για το 2015 σε 31,7% το 2022. Σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος (2021), ο δείκτης χαμηλή ένταση εργασίας στα άτομα με σοβαρή αναπηρία μειώθηκε κατά 2,5 μονάδες.

Συμπεράσματα:

        Παρά τη σταδιακή βελτίωση των κοινωνικοοικονομικών δεικτών από το 2016, και τη σχετική αποκλιμάκωση του φαινομένου της φτώχειας και του αποκλεισμού στον γενικό πληθυσμό της χώρας, στον πληθυσμό με αναπηρία καταγράφεται δυστυχώς αντίστροφή εξέλιξη, δηλαδή κλιμάκωση του φαινομένου της φτώχειας και του αποκλεισμού και διεύρυνση των ανισοτήτων εις βάρους τους. Όπως επιβεβαιώνεται και στο παρόν δελτίο του Παρατηρητηρίου, η φτώχεια και η αναπηρία παραμένουν στη χώρα μας ζεύγος αχώριστο.

        Η έκταση του φαινομένου της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στα άτομα με σοβαρή αναπηρία 16-64 ετών είναι δραματική, με τους μισούς πολίτες αυτής της κατηγορίας να βρίσκονται στο φάσμα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Γίνεται σαφές ότι σημαντικό τμήμα του παραγωγικού πληθυσμού με αναπηρία βρίσκεται εντελώς αποκλεισμένο από την πρωταρχική πηγή εισοδήματος, δηλαδή την εργασία, καθώς στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν μετέχει καν στο εργατικό δυναμικό της χώρας, καθώς μεταξύ άλλων σοβαρών εμποδίων, η λήψη των αναπηρικών επιδομάτων δεν έχει αποσυνδεθεί από την δυνατότητα για εργασία.

        Πολύ αρνητική εξέλιξη είναι όμως και η αυξητική τάση στο ποσοστό των ατόμων με σοβαρή αναπηρία και ηλικία από 65 ετών και άνω που βρίσκονται στο φάσμα της φτώχειας ή/και του αποκλεισμού και που αντιμετωπίζουν σοβαρές υλικές στερήσεις. Παρά το γεγονός ότι ειδικά τα πρώτα χρόνια της κρίσης οι ηλικίες αυτές έδειξαν μεγαλύτερα αντοχή στην φτωχοποίηση, λόγω της προστασίας των συντάξεων, οι συνεχείς περικοπές στις συντάξεις, αλλά και η κάθετη πτώση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών, είναι μεταξύ των αιτιών που θέτουν πλέον και τους ηλικιωμένους με αναπηρία στα στρώματα που αντιμετωπίζουν σοβαρό κίνδυνο εξαθλίωσης. 

        Παρότι λοιπόν πρόσφατα, υπήρξε μια πολύ σημαντική νίκη για το αναπηρικό κίνημα, δηλαδή η αύξηση των αναπηρικών επιδομάτων, που ήταν πάγιο αίτημα της ΕΣΑμεΑ και το έθετε με όλους τους τρόπους εδώ και χρόνια, το εν λόγω μέτρο δεν είναι αρκετό για να αντισταθμίσει το χάσμα του επιπέδου διαβίωσης των πολιτών με αναπηρία. 

        Συνεπώς, απαιτείται ένα γενναίο πρόγραμμα υποστήριξης του εισοδήματος και της κοινωνικής ένταξης των ατόμων με αναπηρία, με άμεση προτεραιότητα στην αποσύνδεση των αναπηρικών επιδομάτων από το δικαίωμα στην απασχόληση, και στην ενίσχυση των προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης και ένταξης στην εργασία. Παράλληλα, είναι απολύτως αναγκαία η λήψη θεσμικών μέτρων με στόχο την αύξηση των αναπηρικών συντάξεων, αλλά και τη δικαιότερη φορολογική αντιμετώπιση των ατόμων με αναπηρία, λαμβάνοντας υπόψη το πρόσθετο κόστος που αντιμετωπίζουν για την διαβίωση τους.

ΠΗΓΗ: Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας της ΕΣΑμεΑ