Με τον όρο "θεραπεία μέσω της τέχνης", οι ειδικοί αναφέρονται σε μια ποικιλία θεραπειών (δραματοθεραπεία, μουσικοθεραπεία, χοροθεραπεία κ.α), όπου χρησιμοποιούνται οι τέχνες ως βασικό μέσο επικοινωνίας. Η θεραπεία μέσω των τεχνών θεωρείται ότι βοηθάει το άτομο να αξιοποιήσει τις ικανότητές του μέσα από ένα κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας.
Σύμφωνα με το άρθρο 27 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων "καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει ελεύθερα στην πνευματική ζωή της κοινότητας, να απολαμβάνει τις καλές τέχνες και να μετέχει στην επιστημονική πρόοδο και στα αγαθά της". Στον όρο "καθένας" φυσικά και περιλαμβάνονται τα άτομα με αναπηρία, τα οποία μέσα από τις τέχνες μπορούν να αναπτύξουν διαφορετικές πλευρές του εαυτού τους όπως η συναισθηματική έκφραση, η γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη. Μάλιστα, η χρήση των τεχνών μπορεί να καταστεί χρήσιμη για άτομα που δυσκολεύονται να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους μέσα από τον λόγο, όπως είναι τα άτομα με νοητική υστέρηση ή αυτισμό. Οι τέχνες συμβάλλουν στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης, των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων, στην εξάσκηση της προσοχής, στην καλλιέργεια της φαντασίας και στην ενσυναίσθηση.
Κατ' επέκταση, και η δραματική τέχνη συμβάλει στην δημιουργική έκφραση, στην ανταλλαγή ιδεών, στην ανάπτυξη ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων, στην συνεργασία και στην αλληλεγγύη. Η συμμετοχή στην ομάδα βοηθά στην πειθαρχία, στην αυτοσυγκέντρωση, στην παρατήρηση και στην επικοινωνία. Τα είδη της δραματικής τέχνης είναι το παιχνίδι, η σωματική έκφραση, η κίνηση/χορός, ο αυτοσχεδιασμός, η παντομίμα, το θεατρικό παιχνίδι, η δραματοποίηση, το κουκλοθέατρο και το θέατρο σκιών.
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, το δράμα αποτελεί "μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας". Με την μίμηση ξεκινά η ζωή. Το μωρό μιμείται κινήσεις, χαμόγελα, μορφασμούς και ήχους. Αργότερα, μαθαίνει τον κόσμο και τις σχέσεις των ανθρώπων παίζοντας ρόλους. Το θέατρο είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για τα άτομα με αναπηρία γιατί προωθεί τη βιωματική μάθηση. Μέσα από την θεατρική αγωγή, τα άτομα με αναπηρία αναπαριστούν την καθημερινή ζωή, σχολιάζουν και ανατρέπουν, με λόγο άμεσο και ζωντανό.
Το θέατρο άρχισε να χρησιμοποιείται στην ειδική αγωγή τον 18ο αιώνα. Αρχικά, εφαρμόστηκε σε ψυχιατρικά νοσοκομεία στην Ευρώπη, όπου επικρατούσε η άποψη ότι τα άτομα με ψυχικές παθήσεις θα βοηθιόταν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους παίζοντας ρόλους.
Το θέατρο είναι ιδιαιτέρως χρήσιμο στα άτομα με νοητικές και αναπτυξιακές αναπηρίες, καθώς δεν στηρίζεται αποκλειστικά στις λεκτικές και γνωστικές δεξιότητες (στις οποίες και υστερούν), αλλά αντίθετα χρησιμοποιεί έντονα τις κινήσεις του σώματος. Η γνώση κατακτάται μέσα από τις αισθήσεις, ενώ παράλληλα αποκτώνται εμπειρίες για τον χωροχρόνο. Συμβάλει στην κατάκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων και στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης, ιδίως σε άτομα με νοητικές αναπηρίες. Το θεατρικό παιχνίδι είναι δομημένο με τέτοιο τρόπο ώστε να μην αποκλείει κανέναν. Διότι ο στόχος δεν είναι ένα άρτιο αποτέλεσμα αλλά η δυνατότητα δημιουργικής έκφρασης και επικοινωνίας.
Τα άτομα με αναπηρία μπορούν να απολαύσουν τα θεάματα δραματικής τέχνης τόσο ως συμμετέχοντες όσο και ως θεατές. Όμως, για να γίνει απολαυστική η προβολή μιας παράστασης είναι σημαντική η προετοιμασία από πριν, όπως με την επιλογή του έργου, την εξοικείωση με την ιστορία, τους ήρωες, το είδος του θεάματος κ.α.
Εντούτοις, για να είναι αποτελεσματικό το θεατρικό παιχνίδι θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ορισμένα στοιχεία. Αρχικά, ο εμψυχωτής πρέπει να μεταδίδει στην ομάδα την αγάπη για το θέατρο, την αισιοδοξία και τον ενθουσιασμό. Πάνω από όλα, πρέπει να πιστεύει σε αυτό που κάνει και να έχει υπομονή και επιμονή για τις δύσκολες καταστάσεις, χωρίς να παραβλέπει τις δυνατότητες των μελών της ομάδας. Προκειμένου να αποφευχθεί πιθανός εκνευρισμός και ένταση, είναι απαραίτητες οι ασκήσεις προθέρμανσης και χαλάρωσης. Παράλληλα, πριν από την έναρξη πρέπει να δοθούν σαφείς, συγκεκριμένες και σύντομες οδηγίες. Οι εκάστοτε δραστηριότητες είναι χρήσιμο να συνοδεύονται από κίνηση όπως περπάτημα στο χώρο ή με χρήση αντικειμένων όπως δίνοντας ένα μαντήλι από χέρι σε χέρι. Αν τα άτομα μπορούν να εκφραστούν γραπτά και προφορικά, μπορούν να προχωρήσουν στην δημιουργία κάποιου κολάζ που θα διαμορφώσει το προφίλ της ομάδας και θα συμβάλει στην αξιολόγηση της προόδου της. Ωστόσο, και η επαφή στο πλαίσιο του θεάτρου έχει ευεργετικά αποτελέσματα. Συμβάλει στην καλλιέργεια των συναισθηματικών σχέσεων των μελών, στην ανάπτυξη εμπιστοσύνης και συνεργασίας.
Στην Ελλάδα υπάρχει η θεατρική ομάδα ΘΕ.Α.ΜΑ. (ΘΕατρο Ατόμων Με Αναπηρία) η οποία αποτελεί μια από τις ελάχιστες επαγγελματικές ομάδες θεάτρου για άτομα με αναπηρία και απευθύνεται κυρίως σε άτομα με κινητικές αναπηρίες.
Στον Καναδά υπάρχει το Center for the Arts in Human Development το οποίο απευθύνεται σε άτομα με νοητικές και αναπτυξιακές αναπηρίες, βασιζόμενο στη τέχνη, το θέατρο, τη μουσική, το χορό και την κίνηση.
Τέλος, υπάρχει το National Disability Theater για επαγγελματίες ηθοποιούς που στηρίζουν τον χώρο της αναπηρίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου