Τραυλισμός και λογοθεραπεία

Αυτή την φορά θα μιλήσουμε για τον τραυλισμό, μέσα από «τα μάτια» της λογοθεραπείας. Κοντά μας είναι η κα. Σωμάκη Στεφανία, απόφοιτος του τμήματος Λογοθεραπείας του Α.Τ.Ε.Ι. Πατρών. Η κα. Σωμάκη είναι μέλος του Συλλόγου Επιστημόνων Λογοθεραπευτών Ελλάδος ΣΕΛΛΕ με δεκαετή κλινική εμπειρία, παρακολουθώντας παράλληλα ένα πλήθος επιμορφωτικών εκπαιδεύσεων και σεμιναρίων που αφορούν ειδικά θέματα λογοπαθολογίας, όπως παρέμβαση σε αρθρωτικές και φωνολογικές διαταραχές, απραξία, δυσαρθία, διαταραχές ροής της ομιλίας, μαθησιακών δυσκολιών, διαταραχών σίτισης και σχολικής ψυχολογίας. 

·         Κυρία Σωμάκη καλημέρα. Αρχικά, εξηγήστε μας με απλά λόγια τι σημαίνει τραυλισμός.

ü  Ο  Τραυλισμός είναι ένα πολύπλοκο πρόβλημα της ροής της ομιλίας που συναντάται σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Επηρεάζει όλες τις κοινωνικές και οικονομικές ομάδες και χαρακτηρίζεται από δυσρυθμίες που ποικίλουν σε ποσότητα και ποιότητα από άτομο σε άτομο. Το άτομο που τραυλίζει μπορεί να επαναλαμβάνει ολόκληρες λέξεις « για παράδειγμα: και, και, και, και έφαγα παγωτό» ή τμήμα μιας λέξης « για παράδειγμα: πα..πα..πα παγωτό χωνάκι», να επιμηκύνει κάποια φωνήματα « για παράδειγμα: εεεεεεεεεέφαγα παγωτό χωνάκι». Τα άτομα που τραυλίζουν μπορεί να κάνουν μπλοκαρίσματα(έντονα σταματήματα πριν κάποια λέξη ή συλλαβή), μπορεί να κάνουν και άλλες σωματικές κινήσεις ταυτόχρονα με την προσπάθειά τους να εκφραστούν, όπως χτύπημα του ποδιού, έντονες κινήσεις στο πρόσωπο. Επίσης,  κάνουν μεγάλες παύσεις και αναθεωρήσεις δηλαδή εάν δεν καταφέρουν να εκφέρουν την επιθυμητή λέξη, αντικαθιστούν την λέξη ή αλλάζουν το θέμα της συζήτησης ή ακόμα χειρότερα, διακόπτουν τον διάλογο. 

·         Σε ποια ηλικία συνήθως εμφανίζεται; Σχετίζεται με κάποιον τρόπο με το φύλο;

ü  Ο  Αναπτυξιακός Τραυλισμός, συνήθως εμφανίζεται στο παιδί στην προσχολική ηλικία κατά την λεγόμενη «έκρηξη του λεξιλογίου», την χρονική περίοδο δηλαδή που το παιδί «ξαφνικά» καλείται να παράγει μεγάλη ποσότητα καινούργιων λέξεων, γραμματικά και συντακτικά πολυπλοκότερες. Ωστόσο, ο τραυλισμός μπορεί  να εμφανιστεί και κατά την σχολική ή/και την ενήλικη ζωή.

Επιδημιολογικά στοιχεία αναφέρουν ότι όσον αφορά την έναρξη του τραυλισμού η αναλογία είναι ίση ή σχεδόν ίση 1:1 ή 2:1, (αγόρια:κορίτσια). Ωστόσο, στα μεγαλύτερα παιδιά η αναλογία είναι 4:1 ή 5:1, (αγόρια:κορίτσια), γεγονός που υποδεικνύει ότι μπορεί  το ποσοστό των αγοριών και των κοριτσιών που ξεκινούν να τραυλίζουν να είναι σχεδόν ίσο, παρόλα αυτά στην πορεία ανακάμπτουν περισσότερα κορίτσια από αγόρια με αποτέλεσμα να έχουμε τελικά περισσότερα αγόρια που τραυλίζουν.

·         Η κατάκτηση της ομιλίας και της ομαλής ροής της ομιλίας ως αναπτυξιακό στάδιο συνδέεται με την πιθανότητα ύπαρξης νοητικής υστέρησης και άλλων δυσκολιών;

ü  Η Ερώτησή σας κα Σπουργίτη είναι δισκελής:

    Όσον αφορά την κατάκτηση ομιλίας, η ύπαρξη νοητικής υστέρησης λόγω της φύσης της διαταραχής αυτής μπορεί και επηρεάζει χρονικά, ποιοτικά και ποσοτικά την πρόσληψη και την έκφραση όλων τον υποσυστημάτων που σχετίζονται με την κατάκτηση της ομιλίας. Να ξεκαθαρίσουμε  όμως, πως ο τραυλισμός δεν υποδεικνύει σε καμία περίπτωση κάποια νοητική υστέρηση.

Όσον, όμως, αφορά την ροή της ομιλίας, στατιστικά αναφέρονται περιπτώσεις όπου  άτομα που τραυλίζουν μπορεί να εμφανίζουν μειωμένες κινητικές δεξιότητες, ή/και φωνολογικές δυσκολίες , ή/και γλωσσικές δεξιότητες (χαμηλές, υψηλές ή ασύμμετρες) δυσκολίες που αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα εμμονής του τραυλισμού. Φυσικά, όλα τα παραπάνω δεν αναμένουμε να τα αντιμετωπίσουμε σε κάθε άτομο που τραυλίζει, καθώς κάθε  άνθρωπος είναι τελείως διαφορετικός.  Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι η εμφάνιση του τραυλισμού μπορεί να εμπεριέχει κάποιες δυσκολίες επεξεργασίας στο γλωσσικό σύστημα του ατόμου που τραυλίζει. Αντίστροφα, όμως, υπάρχουν διαταραχές όπου στο προφίλ τους  εμφανίζουν εκτός όλων των άλλων και διαταραχή στην ροή της ομιλίας , όπως η απραξία.

·         Ωστόσο, πολλά παιδιά ιδιαίτερα τα πιο μικρά, τείνουν να επαναλαμβάνουν λέξεις στην προσπάθειά τους να πούνε όσα περισσότερα μπορούν σε σύντομο χρόνο. Πως ξεχωρίζουμε αυτές τις περιπτώσεις από τον τραυλισμό;

ü  Δεδομένου του γεγονότος ότι ο τραυλισμός προϋπάρχει στο γενετικό μας υλικό και κάποιο γεγονός, σημαντικό ή μη οδηγεί στην εμφάνισή του, θα ήταν συνετό να συμβουλευτεί ο γονέας έναν ειδικό σε θέματα τραυλισμού. Ο ειδικός θα θέσει ερωτήσεις που θα βοηθήσουν στην λεπτή αυτή διάκριση των φυσιολογικών δυσρυθμιών από την έναρξη του τραυλισμού. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει ο γονέας να πανικοβάλλεται αλλά και αντίστροφα δεν είναι συνετό να αγνοήσει την κοπιώδη προσπάθεια στην έκφραση του παιδιού του  όταν αυτή εμφανιστεί, προκειμένου να μην εδραιωθεί αυτός ο τρόπος ομιλίας.

·         Η επίσκεψη σε ένα λογοθεραπευτικό κέντρο, τι περιλαμβάνει συνήθως;

ü  Η επίσκεψη σε ένα κέντρο λογοθεραπείας περιλαμβάνει αρχικά την λήψη του ιστορικού από το γονέα. Έπειτα μια λεπτομερή αξιολόγηση του παιδιού η οποία θα περιελάμβανε στοματοπροσωπικό έλεγχο, έλεγχο στην δομή, στη δύναμη, στο εύρος  και στην ικανότητα διαδοχής των αρθρωτικών δομών.  Λήψη δείγματος ομιλίας του ατόμου που τραυλίζει προκειμένου να αναλυθεί η ομιλία του και να εκτιμηθεί η σοβαρότητα τραυλισμού. Και φυσικά ένας ενδελεχής έλεγχος γλωσσικών και φωνολογικών δεξιοτήτων.

·         Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν με κάποιες ασκήσεις το παιδί τους;

ü  Εφόσον διαπιστωθεί ότι ένα παιδί χρήζει παρεμβάσεως, ο γονέας θα λάβει σαφείς οδηγίες από τον κλινικό θεραπευτή για τον τρόπο με τον οποίο θα ανταποκρίνεται στο παιδί του. Κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και η παρέμβαση εξατομικευμένη, επομένως οι τρόποι αλληλεπίδρασης  προσαρμόζονται ξεχωριστά στο κάθε παιδί και στην οικογένειά του.  Περαιτέρω οι γονείς θα πρέπει να σέβονται την προσπάθεια που κάνει το παιδί τους για επικοινωνία και να του μιλούν αποφεύγοντας χαρακτηρισμούς και συμπεριφορές που θα μπορούσαν να το αποθαρρύνουν. Ένα υποστηρικτικό, απενεχοποιημένο ως προς τον τραυλισμό περιβάλλον μπορεί και αποτελεί το βασικότερο σκαλοπάτι για την διαχείριση και την ομαλοποίηση των τραυλικών συμπτωμάτων εάν αυτά δεν έχουν σταθεροποιηθεί αλλά και της ίδιας της θεραπείας όταν αυτή υφίσταται.

 ·         Όσον αφορά το ψυχολογικό κομμάτι και τις συναναστροφές με τους συνομήλικους, πως μπορεί να βοηθηθεί το παιδί;

ü  Εάν κα Σπουργίτη αντιμετωπίζουμε ένα παιδί προσχολικής ηλικίας, τις περισσότερες φορές λόγο ηλικίας συνήθως δεν αντιλαμβάνονται τόσο αυτά τα ίδια όσο και οι συνομήλικοί τους την διαφορά στην ροή της ομιλίας.  Ωστόσο, σαφώς, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου τα παιδιά έχουν εξαιρετική αντίληψη της δυσκολίας τους. Άλλοτε έχουν  υψηλή ανεκτικότητα (χαμηλή ευαισθησία στην δυσκολία τους) και δεν επηρεάζονται και άλλοτε έχουν χαμηλή ανεκτικότητα ( υψηλή ευαισθησία στην δυσκολία τους) και τότε είναι που επηρεάζονται από το κοινωνικό τους περιβάλλον. Σε αυτές τις περιπτώσεις προσπαθούμε να τονώσουμε και να «χτίσουμε» σε γερά θεμέλια την αυτοπεποίθηση του παιδιού, και βέβαια προσπαθούμε με όμορφο και διακριτικό τρόπο να εξομαλύνουμε όλες τις δυσαρμονικές σχέσεις που μπορεί να το επηρεάζουν.

·         Με τους ενήλικες τι γίνεται;

ü  Ο τραυλισμός στους ενήλικες μπορεί να είναι

α)ένας τραυλισμός ο οποίος προϋπήρχε (εξελικτικός τραυλισμός), είχε θεραπευτεί και ένα σημαντικό γεγονός τον πυροδότησε ξανά ή

β)μπορεί να είναι ένας τραυλισμός ο οποίος δεν είχε δεχθεί παρέμβασης ποτέ πριν (επίμονος τραυλισμός). Επίσης, μπορεί να είναι

γ)επίκτητος, δηλαδή έπειτα από ένα μεγάλο διάστημα έντονου ψυχολογικού στρες, Ψυχογενής Επίκτητος Τραυλισμός.  Μπορεί, επίσης, να είναι

δ) Νευρογενής Επίκτητος Τραυλισμός έπειτα από μία νευρολογική βλάβη όπως αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, τοξικότητα λόγω φαρμάκων κοκ. Μεγάλη προσοχή δίνουμε στον Νευρολογικό Επίκτητο Τραυλισμό διότι μία ξαφνική διαταραχή στην ροή της ομιλίας  μπορεί να προμηνύει την έναρξη κάποιας νευρολογικής νόσου.

 ·         Υπάρχει κάτι άλλο που θα έπρεπε να γνωρίζουν οι γονείς;

ü  Οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν ότι το συντριπτικό ποσοστό των παιδιών που τραυλίζουν σε μικρότερες ηλικίες τείνουν να προσπερνούν την όποια δυσκολία τους . Θα πρέπει να μην αγχώνονται και να μην αγχώνουν και τα παιδιά τους. Καλό θα είναι να τους δίνουν λίγο χρόνο και εάν τα συμπτώματα συνεχίζουν να εμφανίζονται ή χειροτερεύουν τότε με μία απλή επίσκεψη σε έναν εξειδικευμένο θεραπευτή μπορούν να λύσουν όλες τους τις απορίες .  Θα πρότεινα επίσης να συζητούν με τα παιδιά τους την φύση της δυσκολίας τους, να ρωτάνε πως αισθάνονται και να προσπαθούν να τα κατανοήσουν εις βάθος! Κάθε παιδί είναι απόλυτα μοναδικό επομένως έχει τις δικές του μοναδικές ανάγκες. Ας τους δώσουμε το χώρο και το χρόνο που χρειάζονται και ας ακούσουμε αυτό που πραγματικά έχουν ανάγκη. Πέρα από όσα οι ίδιοι μπορεί να πιστεύουμε, σίγουρα θα εκπλαγούμε από τις απαντήσεις των παιδιών μας! 

Κυρία Σωμάκη, σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας και για τις πολύτιμες πληροφορίες σας! Ελπίζω στο μέλλον να μας ξαναβοηθήσετε.