Κοινοτική ψυχιατρική μέρος Γ

Έχει διαπιστωθεί σε παγκόσμιο επίπεδο διανύει μια μεγάλη κοινωνικοοικονομική κρίση. Επόμενο είναι πολλά άτομα σε τέτοιο πιεστικό περιβάλλον να χρειάζονται ψυχιατρική περίθαλψη. Όμως το μοντέλο που επικρατεί στις περισσότερες χώρες είναι το ιδρυματικό και η φαρμακολογική αντιμετώπιση. Ταυτόχρονα δαπανώνται τεράστια χρηματικά ποσά για νοσηλεία, χωρίς να υπάρχειη αντίστοιχη επένδυση στην επανένταξη στην κοινότητα.

    Σύμφωνα με το ιατρικό μοντέλο προσέγγισης της ψυχικής ασθένειας, αυτή ορίζεται ως μια κυρίως διαταραχή προερχόμενη από το κεντρικό νευρικό σύστημα και επομένως η ψυχική υγεία επανέρχεται, όταν υπάρχει και η αντίστοιχη αποκατάσταση αυτών των δυσλειτουργιών. Είναι γεγονός, ωστόσο, ότι ο ορισμός της ψυχικής υγείας υπερβαίνει κατά πολύ την διχοτόμηση μεταξύ ύπαρξης ή μη ψυχικής νόσου. Η προσέγγιση αυτή συνδέει αιτιοκρατικά την ψυχική νόσο με την ανεπάρκεια, αγνοώντας τον συσχετισμό με βασικούς κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες όπως η εθνικότητα, η κοινωνική τάξη κτλ. Καθώς η νόσος αποτελεί προσωπικό πρόβλημα, η ιατρική παρέμβαση είναι η μόνη ενδεδειγμένη λύση. Το συγκεκριμένο μοντέλο επέδρασε και στην εκπαιδευτική διαδικασία, όπου υιοθετήθηκαν ατομικιστικές προσεγγίσεις, εντοπίζοντας την εκάστοτε παθολογία στον ίδιο τον ασθενή, παραβλέποντας τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις του και ετικετοποιώντας τον. Συνολικά, το ιατρικό μοντέλο συνέβαλε στην θεσμοθέτηση των διακρίσεων, των αποκλεισμών και της περιθωριοποίησης των ατόμων με αναπηρία.

    Η επιστήμη πολλές φορές έχει κατηγορηθεί για την «αποστειρωμένη», νομοτελειακή στάση απέναντι στην πραγματικότητα. Παρά τις ποικίλες εναλλακτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας που παρέχονται, στην πράξη οι υπηρεσίες αυτές είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Αυτό που συνήθως στην πράξη είναι διαθέσιμο είναι η φαρμακοθεραπεία και μια υποτυπώδης δεκάλεπτη ψυχολογική υποστήριξη.

    Από την άλλη πλευρά και σύμφωνα με το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο, οι συμπεριφορές, οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι συνθήκες διαβίωσης δύναται να επηρεάζουν τη φυσική κατάσταση ενός ατόμου. Παράλληλα η υγεία ή η ασθένεια είναι το ορατό αποτέλεσμα αλληλεπιδράσεων διαφόρων παραγόντων (ψυχολογικών, σωματικών, κοινωνικών). Σε αντίθεση με το παραδοσιακό βιοϊατρικό μοντέλο, το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο με τη θεώρηση πως ο άνθρωπος είναι ένα όλον, το οποίο αποτελείται από σώμα, ψυχή και κοινωνικό περιβάλλον, προτείνει μια ολιστική προσέγγιση στην αντιμετώπιση και θεραπεία του. Η σωματική υγεία αλληλεπιδρά με την ψυχική υγεία. Έτσι η απομάκρυνση από το αποστειρωμένο αυστηρά βιολογικό μοντέλο, φαίνεται πως έχει ανοίξει νέους δρόμους θεραπείας και συνεργασίας ανάμεσα στις ειδικότητες υγείας και στον ασθενή.

    Η ανθρωποκεντρική προσέγγιση με βάση την ενσυναίσθηση, την κατανόηση και το σεβασμό αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την σύναψη ουσιαστικής θεραπευτικής συμμαχίας. Επίσης η διαδικασία λήψης ιστορικού θεωρείται μια δυναμική διαδικασία κατά την οποία διερευνώνται όλοι οι παράγοντες που επηρέασαν ή επηρεάζουν ακόμα και σήμερα τη ζωή ενός ατόμου. 

    Το γεγονός της κοινωνικοοικονομικής κρίσης έχει σαν αποτέλεσμα να υποχωρήσει η διάθεση για μεταρρυθμίσεις στον ψυχιατρικό τομέα. Φαίνεται σαν οι εμπλεκόμενοι φορείς να δέχονται παθητικά τις εξελίξεις. Παρατηρείται, λοιπόν, πως το θέμα είναι περισσότερο πολιτικό, παρά τεχνικό. Όμως ίσως τελικά η κοινωνικοοικονομική κρίση να είναι το έναυσμα μιας άλλης οπτικής στην αντιμετώπιση της ψυχικής υγείας των ανθρώπων. Έτσι και αλλιώς, σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ "δεν μπορεί να υπάρξει υγεία, χωρίς ψυχική υγεία"... Σε αυτό το σημείο, μάλιστα, παρουσιάζεται μια πρόκληση για την ψυχιατρική. Πόσο ικανή είναι να ενσωματώσει στο άμεσο μέλλον τα νέα ερευνητικά δεδομένα και να εφαρμόσει την πολυπλοκότητα του βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου στην πρακτική κλινική καθημερινότητα;