Η εφηβεία είναι μια περίοδος εντάσεων και αλλαγών, μέσα από τις οποίες το άτομο προσπαθεί να προσδιορίσει τον εαυτό του και να βρει την ταυτότητά του. Η ταυτότητα αυτή είναι αποτέλεσμα της προσωπικότητας του καθενός, αλλά και των κοινωνικών απαιτήσεων. Όλη αυτή η εσωτερική πάλη μερικές φορές έχει σαν συνέπεια την υπερβολική προσπάθεια του εφήβου να ελέγξει τις διατροφικές του συνήθειες, οδηγώντας τον στην εκδήλωση διατροφικών διαταραχών. Σύμφωνα με το DSM-IV, οι διαταραχές αυτές είναι η ψυχογενής ανορεξία και η ψυχογενής βουλιμία.
Οι διαταραχές της πρόσληψης τροφής συνδέονται άμεσα με τις κοινωνικές αντιλήψεις σχετικά με το ιδανικό βάρος και την σωματική εμφάνιση. Για παράδειγμα, στην αρχαία Ελλάδα οι καμπυλόγραμμοι άνθρωποι θεωρούνταν όμορφοι και συνδέονταν με ανώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Αντίθετα, σήμερα προωθείται η λεπτή σιλουέτα ως ελκυστική τόσο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όσο και από τους ανθρώπους της τηλεόρασης. Οι τελευταίοι, μάλιστα, συνήθως αποτελούν πρότυπα προς μίμηση από τους εφήβους, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες εμφάνισης κάποιας διατροφικής διαταραχής.
Η ψυχογενής ανορεξία αναφέρεται στην επίμονη άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του σώματος στο επίπεδο του ελάχιστα φυσιολογικού βάρους για την ηλικία και το ύψος του. Τα άτομα με αυτή την διαταραχή διακατέχονται από ένα έντονο φόβο ότι θα αυξηθεί το βάρος τους, ακόμη και όταν αυτό είναι κάτω από το κανονικό. Αρνούνται να αποδεχτούν την σοβαρότητα της κατάστασής τους και επιμένουν να χάσουν και άλλα κιλά. Έχουν λανθασμένη εικόνα του σώματός τους και δίνουν υπερβολική έμφαση στο μέγεθός του. Μάλιστα, στις γυναίκες υπάρχουν και διαταραχές στον εμμηνορυσιακό τους κύκλο, λόγω της υπερβολικής μείωσης του βάρους. Τα άτομα με ανορεξία αποβάλουν τα περιττά κιλά είτε με αυστηρή δίαιτα, νηστεία και υπερβολική άσκηση, είτε με συμπεριφορές κάθαρσης (με αυτοπροκαλούμενους εμετούς ή με χρήση καθαρτικών ή διουρητικών). Εκτός από τα παραπάνω, η ψυχογενή ανορεξία περιλαμβάνει συχνά κατάθλιψη, νευρικότητα, απόσυρση από κοινωνικές εκδηλώσεις και καταναγκαστικές συμπεριφορές (π.χ. παράξενες συνήθειες κατανάλωσης και διαίρεση των τροφών σε "καλές" και "κακές"). Όσον αφορά την αιτιολογία, ψυχολογικοί, κοινωνικοί και βιολογικοί παράγοντες έχουν προταθεί, χωρίς όμως να έχει απομονωθεί μέχρι και σήμερα κάποιος παράγοντας ο οποίος και να θεωρείται η βασική αιτία. Για περισσότερες λεπτομέρειες εδώ.
Η ψυχογενής βουλιμία αναφέρεται σε επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας. Ένα επεισόδιο υπερφαγίας περιλαμβάνει 1. κατανάλωση μέσα σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο ποσότητας τροφής, η οποία είναι εμφανώς μεγαλύτερη από αυτή που θα μπορούσαν να καταναλώσουν οι περισσότεροι άνθρωποι κατά την διάρκεια της ίδιας χρονικής περιόδου και 2. αίσθηση έλλειψης ελέγχου στην κατανάλωση τροφής κατά την διάρκεια του επεισοδίου. Στην συνέχεια, το βουλιμικό άτομο νιώθοντας τύψεις για το φαγητό που κατανάλωσε, προχωράει σε συμπεριφορές κάθαρσης (αυτοπροκαλούμενοι εμετοί, διουρητικά κ.τ.λ.). Η κάθαρση αυτή κάνει το άτομο, αμέσως, να νιώσει καλύτερα και να διώξει κάθε προηγούμενο φόβο για την αύξηση του βάρους του. Τόσα τα επεισόδια υπερφαγίας, όσο και η αντισταθμιστική συμπεριφορά αποβολής του βάρους εμφανίζονται τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα για διάστημα τριών μηνών. Τα βουλιμικά άτομα, όπως και τα ανορεξικά, δεν είναι ικανοποιημένα με την εικόνα του σώματός τους. Είναι συνήθως παρορμητικά, εξωστρεφή και έχουν δυσκολίες στον έλεγχο του εαυτού τους (όχι μόνο στο θέμα του φαγητού). Μπορεί να παρουσιάσουν τάσεις κλοπής και να κάνουν κατάχρηση αλκοόλ, ναρκωτικών και πιστωτικών καρτών. Υπάρχει αυξημένη συχνότητα εμφάνισης καταθλιπτικών συμπτωμάτων, αγχωδών διαταραχών και διαταραχών προσωπικότητας. Σχετικά με την αιτιολογία, στην περίπτωση της βουλιμίας ισχύει ότι και στην περίπτωση της ανορεξίας. Δεδομένου, μάλιστα, πως η ψυχογενής βουλιμία έχει μελετηθεί λιγότερο, είναι ακόμη πολύ δύσκολο να πούμε ποια ακριβώς είναι η αιτία της εμφάνισής της.
Οι έφηβοι με ανορεξία ή βουλιμία γίνονται συχνά θύματα σχολικού εκφοβισμού, εξαιτίας των παραπάνω δυσκολιών τους. Με τον όρο εκφοβισμό εννοούμε την χρήση βίας από ένα παιδί προς ένα άλλο με σκοπό την πρόκληση πόνου και αναστάτωσης. Με τον όρο βία νοείται η οποιαδήποτε μορφή βίας όπως σωματική (σπρωξιές, κλωτσιές, μπουνιές κ.α.), συναισθηματική (σκόπιμη απομόνωση του θύματος, απειλές κ.α.), λεκτική (βρίσιμο, ειρωνεία, διάδοση ψευδούς φήμης κ.α.), σεξουαλική (ανεπιθύμητο άγγιγμα, απειλές κ.α.) και ηλεκτρονική (προσβλητικά και απειλητικά μηνύματα μέσω email, chat room, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.α.).
Πως μπορεί να καταλάβει ένας γονιός αν ο/η έφηβος έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού;
Ο/Η έφηβος επιστρέφει στο σπίτι με σκισμένα ρούχα ή πεινασμένος ή με κατεστραμμένα βιβλία. Ζητάει ή κλέβει χρήματα (για να τα δώσει στον εκβιαστή). Είναι ανεξήγητα επιθετικός, παράλογος, επιτίθεται σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια του. Φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό ή το email του, φοβάται να πάει μόνο στο σχολείο. Κάνει κοπάνες από το σχολείο και πέφτει η σχολική του επίδοση. Έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση, τραυλίζει, δεν τρώει καλά, έχει εφιάλτες.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς του θύματος;
Είναι σημαντικό να μιλάτε καθημερινά με το παιδί σας και να ζητάτε να μαθαίτε τα νέα του από το σχολείο. Οι έφηβοι συνήθως φοβούνται ή ντρέπονται να μιλήσουν για τον εκφοβισμό και αποσιωπούν. Προσέξτε μήπως εντοπίσετε κάποιο από τα παραπάνω σημάδια και μην τα αμελήσετε υποστηρίζοντας ότι "δεν είναι τίποτα" ή ότι "έτσι θα γίνει σκληρός". Τονώστε την αυτοπεποίθησή του και εξηγήστε του ότι δεν φταίει αυτό. Ενθαρρύντε το να είναι ειλικρινές μαζί σας και δώστε προσοχή σε ότι σας λέει. Διδάξτε του να λέει "ΣΤΑΜΑΤΑ", "ΔΕΝ ΘΕΛΩ ΝΑ ΜΟΥ ΤΟ ΚΑΝΕΙΣ ΑΥΤΟ" και να ζητά βοήθεια. Εκπαιδεύστε το παιδί σας στην σωστή χρήση του κινητού τηλεφώνου και του διαδικτύου. Απασχολήστε τον με άλλες ομαδικές δραστηριότητες όπου θα έχει την ευκαιρία να αποκτήσει νέους φίλους. Μιλήστε στους εκπαιδευτικούς για τις ανησυχίες και τα στοιχεία που έχετε μαζέψει. Κινητοποιήστε και τους άλλους γονείς. Συμμετέχετε στις συναντήσεις του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων και φέρτε στην συζήτηση το θέμα. Αν ο/η έφηβος το χρειαστεί, ζητήστε ψυχολογική υποστήριξη από τον κατάλληλο επαγγελματία. Αν ο/η έφηβος τραυματιστεί, ενημερώστε την αστυνομία και το σχολείο και απαιτείστε από το σχολείο να ενημερώσει τους γονείς του θύτη. Αν η κατάσταση συνεχίζει στο σχολείο, αλλάξτε σχολείο και σιγουρευτείτε ότι το νέο θα είναι ένα ασφαλές περιβάλλον για το παιδί σας.
Τι μπορεί να κάνει ο εκπαιδευτικός;
Ευθύνη του εκπαιδευτικού είναι η ασφάλεια των μαθητών εντός του σχολικού χώρου. Ενημερώστε τους μαθητές για το φαινόμενο και εξηγήστε τους πως πρέπει να αναφέρουν κάθε φαινόμενο βίας που παρατηρούν. Αναρτήστε στην τάξη σας ένα σύνολο κανόνων που όλοι οφείλουν να σέβονται διαφορετικά θα υπάρξουν ποινές (όχι σωματική τιμωρία). Δημιουργήστε κουτί παραπόνων, όπου οι μαθητές ανώνυμα θα καταθέτουν τα όσα συμβαίνουν. Η επακόλουθη συζήτηση θα ενισχύσει την υπευθυνότητα των μαθητών. Διδάξτε τεχνικές επίλυσης των διαφορών και ενισχύστε την αυτοπεποίθηση. Μιλήστε στο θύμα και στον θύτη ιδιαιτέρως και προσπαθήστε να μάθετε τι ακριβώς συνέβη. Προσπαθήστε να σπάσετε την κλίκα των εκφοβιστών και να προσανατολίσετε τα παιδιά σε άλλες πιο δημιουργικές δραστηριότητες.
Συνεργασία γονέων-εκπαιδευτικών
Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει μέσω συναντήσεων να ενημερώνουν πλήρως για το φαινόμενο. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να πληροφορούν τους γονείς για τις συμπεριφορές εκείνες που απαρτίζουν το bullying, για τους οικογενειακούς παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξή του, για τα προειδοποιητικά σημάδια που θα τους βοηθήσουν να εντοπίσουν τόσο τον θύτη, όσο και το θύμα και για τις ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβούν για να το αντιμετωπίσουν. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να προσεγγίζουν τους γονείς για πληροφορίες και να τους συμβουλεύονται όποτε ανησυχούν ή είναι μπερδεμένοι για την συμπεριφορά κάποιου μαθητή.
Περισσότερες πληροφορίες για τον σχολικό εκφοβισμό εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου