Πένθος λόγω νοσηλείας ή απώλειας από COVID. Μέρος Β

Από την στιγμή που θα διαγνωστεί ένα άτομο με κορωνοιό, η πορεία της ασθένειας μπορεί να ποικίλει από την πλήρη ίαση μέχρι τον θάνατο. Οι συναισθηματικές αντιδράσεις του ασθενούς με κορωνοιού και του οικείου περιβάλλοντός του ακολουθούν τις συναισθηματικές αντιδράσεις κάθε ασθενούς που έρχεται αντιμέτωπος με μια χρόνια ή απειλητική για την ζωή του ασθένεια. Συναισθήματα όπως αυξημένο άγχος, οργή, ενοχή, θλίψη, έντονες σκέψεις αναφορικά με τον θάνατο, αγωνία είναι μερικά μόνο από όσα ορίζουν τη νέα πραγματικότητα για αυτά τα άτομα.

Περιπεπλεγμένος θρήνος

Αν και είναι σημαντικό να μην «παθολογικοποιούμε» το πένθος παρουσιάζοντάς το ως ασθένεια, είναι εξίσου σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η ικανοποιητική αναδιοργάνωση της ζωής του πενθούντα μετά από μια απώλεια δεν είναι σίγουρη. Χαρακτηριστικά του πενθούντα ή και το πλαίσιο (πχ έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης) μπορεί να επηρεάσουν την διεργασία του πένθους. Ένα ιδιαίτερα δύσκολο παράδειγμα είναι όταν το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με πολλούς ταυτόχρονους ή διαδοχικούς θανάτους σημαντικών προσώπων και το να πενθήσει χωριστά και ολοκληρωτικά για κάθε απώλεια είναι σχεδόν αδύνατο. Πως όμως μπορούμε να ξέρουμε πότε πρέπει να ζητήσουμε βοήθεια ειδικού για την διαχείριση του πένθους μας (πέρα από την οικογένεια και τους φίλους); Αν αισθάνεστε «μπλοκαρισμένοι» συναισθηματικά, αδυνατείτε δηλαδή για μεγάλο χρονικό διάστημα να νιώσετε οποιοδήποτε συναίσθημα, είναι μια απάντηση. Επίσης, αν νιώθετε σημαντικό βαθμό ενοχής ή κάνετε σκέψεις αυτοκτονίας. Αν έχετε μια έντονη αίσθηση ότι όσο και αν προσπαθείτε, δεν θα μπορέσετε ποτέ να αποκτήσετε ξανά την ζωή που θέλατε. Αν εμφανίσετε σωματικά συμπτώματα, όπως οξύ πόνο στο στήθος ή σημαντική απώλεια βάρους, αν κάνετε κατάχρηση αλκοόλ ή φαρμάκων. Αν έχει διαταραχθεί η καθημερινή σας λειτουργικότητα σε σημείο που να μην μπορείτε να φέρετε σε πέρας απλούς καθημερινούς στόχους. Όλα τα παραπάνω αποτελούν ενδείξεις πως έφτασε η ώρα να ζητήσετε βοήθεια. Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, εσείς οι ίδιοι είστε οι καλύτεροι κριτές για το αν η εύρεση κατάλληλης βοήθειας θα βοηθούσε, ώστε να προχωρήσετε στο πένθος σας.

 Προσαρμογή στην απώλεια

Παρότι η απώλεια αποτελεί μια προσωπική εμπειρία, ωστόσο προτείνουμε κάποια πρακτικά βήματα για τον χειρισμό της:

1. Βρείτε χρόνο για να έρθετε σε επαφή με τα συναισθήματά σας. Αν και οι απώλειες μας φέρνουν αντιμέτωπους με πρακτικές εκκρεμότητες που απαιτούν χρόνο, ωστόσο είναι σημαντικό να εξασφαλίσουμε χρόνο για μπορέσουμε να μείνουμε μόνοι μας, για ενδοσκόπηση. Όλα τα συναισθήματα που νιώθετε είναι φυσιολογικά και είναι σημαντικό να τα αποδεχθείτε. Εάν αισθάνεστε ότι σας έχουν κατακλύσει, ίσως θα ήταν βοηθητικό να μιλήσετε με έναν εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας, ο οποίος μπορεί να σας βοηθήσει να τα αντιμετωπίσετε και να βρείτε υγιείς τρόπους να επιστρέψετε στην κανονικότητά σας. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν χρήσιμο να κρατάνε ημερολόγιο για να αποφορτίσουν τα συναισθήματά τους ή να γράφουν γράμμα προς το πρόσωπο που έχασαν με όσα θα ήθελαν να του πουν και δεν πρόλαβαν.

2. Βρείτε τρόπους να μειώσετε το άγχος σας. Μέσω κάποιας δραστηριότητας, όπως η ζωγραφική, ή μέσω σωματικής άσκησης, μέσω χαλάρωσης ή μέσω της προσευχής προσπαθήστε να εκτονώσετε το άγχος που νιώθετε.

3. Φροντίστε τον εαυτό σας και την οικογένειά σας. Καταναλώστε υγιεινές τροφές, κάντε άσκηση και κοιμηθείτε αρκετά προς όφελος της σωματικής και ψυχικής σας υγεία. Βεβαιωθείτε ότι έχετε άμεση επικοινωνία με τους αγαπημένους σας και ότι εφαρμόζουν και εκείνοι τα απαραίτητα για να διατηρήσουν την υγεία τους.

4. Μιλήστε. Ο πόνος που μοιράζεται είναι μισός πόνος. Μιλήστε σε κάποιο συγγενή, φίλο, ιερέα, θεραπευτή για όλα όσα νιώθετε και σκέφτεστε και δεχτείτε τις εκφράσεις ενδιαφέροντος. Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος να αισθανθείτε όταν αντιμετωπίζετε το θάνατο ενός αγαπημένου σας προσώπου. Το να εκφράσετε όσα νιώθετε σε κάποιον που μπορεί να σας ακούσει, δε σημαίνει ότι θα αλλάξει αυτό που νιώθετε, αλλά θα σας κάνει να αισθανθείτε ότι δεν είστε μόνοι.

5. Βρείτε μια τελετουργία για την απώλεια που να έχει νόημα για εσάς. Καθιερώστε δημιουργικούς τρόπους για να μνημονεύετε το αγαπημένο σας πρόσωπο, οι οποίοι θα ταιριάζουν στην προσωπικότητά σας και στις αλλαγές που βιώνετε. Μπορεί να καθιερώσετε ανά τακτά διαστήματα να κάνετε δωρεές για ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα που θα ήθελε ο αγαπημένος σας ή να δώσετε το όνομά του σε ένα μωρό ή να φτιάξετε έναν κήπο στη μνήμη του κ.α.

6. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να αλλάξει. Τόσο σημαντικές απώλειες στην ζωή μας, μας αλλάζουν. Ανακαλύψτε ευκαιρίες που προσφέρονται για ωρίμανση, όσο άσχημο και αν ακούγεται αυτό.

 Συμπαράσταση σε αυτόν που πενθεί

Συχνά διστάζουμε να συμπαρασταθούμε σε κάποιον που πενθεί επειδή «δεν ξέρουμε τι να πούμε». Όμως ακόμα και όταν πλησιάζουμε στον άλλο, νιώθουμε ότι έχουμε το χρέος να «του φτιάξουμε την διάθεση» ή να «συμβουλέψουμε» για το τι θα έπρεπε να κάνει. Αλλά, τις περισσότερες φορές, οι πενθούντες έρχονται σε μας με ανάγκη για κάτι πιο ουσιαστικό: τη δυνατότητα να μοιραστούν μαζί μας τα συναισθήματά τους χωρίς να νιώθουν την πίεση ότι πρέπει να συνέλθουν γρήγορα ή να λάβουν άμεσα αποφάσεις. Είναι κατανοητό ότι πολλές φορές προσπαθούμε να απλοποιήσουμε την συνθετότητα της κατάστασης με εκφράσεις όπως «ξέρω πως νιώθεις» ή «με τον καιρό θα το ξεπεράσεις». Ωστόσο, αυτές οι εκφράσεις τις περισσότερες φορές κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό. Η αλήθεια είναι πως το πένθος είναι μια προσωπική εμπειρία και ποτέ δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς πως νιώθει ο άλλος. Επίσης, είναι αλήθεια πως ο χρόνος από μόνος του δεν γιατρεύει τις πληγές. Επομένως, πως μπορούμε να στηρίξουμε κάποιον που πενθεί; Η «σωστή» απάντηση είναι να συμπαρασταθούμε με τρόπο προσωπικό και με γνώμονα το γνήσιο ενδιαφέρον μας για τον άλλο. Μερικές χρήσιμες συμβουλές:

1. Μην πιέζετε τον πενθόντα να παίξει κάποιο συγκεκριμένο ρόλο, λέγοντας «τα πας μια χαρά». Αντίθετα, ρωτήστε «πως αισθάνεσαι σήμερα;» ή «Σε σκεφτόμουν. Πως πάνε τα πράγματα;»

2. Μην λέτε στον πενθόντα τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει. Αντίθετα, να ακούτε κατά 80% και να μιλάτε κατά 20%.

3. Μην πείτε «όποτε θέλεις, πάρε με». Αντίθετα, πάρτε πρωτοβουλία να τηλεφωνήσετε.

4. Μην λέτε «ο χρόνος τα γιατρεύει όλα». Αντίθετα, να αναμένετε ότι θα υπάρξουν δύσκολες περίοδοι, κατά την διάρκεια των οποίων το άτομο θα αντιμετωπίσει έντονα συναισθήματα.

5. Μην αναθέτετε την παροχή βοήθειας σε άλλους. Αντίθετα, να είστε στο πλευρό του άλλου όταν σας χρειαστεί.

6. Μην πείτε «ξέρω πως νιώθεις». Αντίθετα, μιλήστε για τις δικές σας απώλειες και πως προσαρμοστήκατε σε αυτές.

7. Μην χρησιμοποιείτε συνηθισμένες εκφράσεις, όπως «άγνωστες οι βουλές του Κυρίου». Αντίθετα, μάθετε να νιώθετε άνετα σε στιγμές σιωπής και μιλήστε με το σώμα σας – με μια αγκαλιά.

8. Μην πιέζετε τον πενθόντα να βιαστεί. Αντίθετα, δείξτε υπομονή και επιτρέψτε στο άτομο να μοιραστεί τις αναμνήσεις του με το πρόσωπο που έχασε.