ΔΕΠ-Υ και εκπαίδευση

Σήμερα μαζί μας έχουμε τον κ. Μουρατίδη Δημήτρη που εργάζεται ως φιλόλογος σε τμήμα ένταξης σε σχολείο της Θεσσαλονίκης, για να μας μιλήσει για την ΔΕΠ-Υ και την εκπαίδευση. Ο κ. Μουρατίδης, ο οποίος είναι πτυχιούχος Ελληνικής Φιλολογίας με μεταπτυχιακές σπουδές στην Ειδική Αγωγή και δημιουργός του μπλόγκ "Άνθρωποι με Ενδιαφέρουσες Αναζητήσεις" στο οποίο αρθρογραφεί σε θέματα Αναπηρίας, Εκπαίδευσης και όχι μόνο.

·         Κύριε Μουρατίδη καλημέρα. Αρχικά, εξηγήστε μας με απλά λόγια τι σημαίνει ΔΕΠ-Υ;

®     Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ, διεθνώς ADHD: Attention Deficit Hyperactivity Disorder) είναι μια από τις συχνότερες νευροαναπτυξιακές διαταραχές παγκοσμίως. Εμφανίζεται ως δυσκολία στη διατήρηση εστιασμένης προσοχής ή/και υπερκινητική -παρορμητική συμπεριφορά σε βαθμό ασύμβατο με το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού.

 ·         Ποιες είναι οι ενδείξεις για να υποψιαστούν οι γονείς ότι κάτι συμβαίνει και να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό; Συνήθως σε ποια ηλικία γίνεται η πρώτη διάγνωση;

®     Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ αρχίζουν συνήθως κατά την πρώιμη παιδική ηλικία και μειώνονται καθώς φτάνουμε στην εφηβεία. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ εμφανίζουν μειωμένη προσοχή, υπερκινητικότητα και παρορμητική συμπεριφορά, η οποία είναι πιο έντονη σε παιδιά μικρότερης ηλικίας, δυσκολία στη συγκέντρωση και στην προσοχή, δυσκολία στον έλεγχο παρορμήσεων. Αυτά τα παιδιά παρουσιάζουν επίσης μεγαλύτερη δυσκολία με τη συμμόρφωση, εμφανίζουν ανάρμοστη συμπεριφορά, είναι πιο επιθετικά. Πιο συγκεκριμένα, η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα χωρίζεται σε τρεις βασικούς τύπους:

Α. Απρόσεκτος Τύπος

-          Συχνά αποτυγχάνει να συγκεντρώσει την προσoχή σε λεπτομέρειες ή κάνει λάθη απροσεξίας σε σχολικές εργασίες, τη δουλειά ή άλλες δραστηριότητες.

-          Συχνά δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή σε έργα ή δραστηριότητες παιχνιδιού.

-          Συχνά φαίνεται ότι δεν ακούει όταν του απευθύνεται ο λόγος.

-          Συχνά δεν ακολουθεί μέχρι τέλους οδηγίες και αποτυγχάνει να διεκπεραιώσει σχολικές εργασίες ή άλλα καθήκοντα που του ανατίθενται στην τάξη ή στο σπίτι.

-          Συχνά δυσκολεύεται να οργανώσει δουλειές και δραστηριότητες.

-          Συχνά αποφεύγει, αποστρέφεται ή δείχνει απροθυμία να εμπλακεί σε έργα που απαιτούν σταθερή και διαρκή πνευματική προσπάθεια.

-          Συχνά χάνει αντικείμενα απαραίτητα για εργασίες ή δραστηριότητες.

-          Συχνά διασπάται πολύ εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα.

-          Συχνά ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες.

Β. Υπερκινητικός Τύπος

-          Συχνά κινεί νευρικά τα χέρια και τα πόδια ή στριφογυρίζει στη θέση του.

-          Συχνά σηκώνεται από τη θέση του μέσα στην τάξη ή σε άλλες περιστάσεις στις οποίες επιβάλλεται να παραμείνει καθισμένο.

-          Συχνά τρέχει ή σκαρφαλώνει με τρόπο που δεν ταιριάζει σε χώρους ή περιστάσεις.

-          Συχνά δυσκολεύεται να παίζει ή να συμμετέχει ήσυχα σε δραστηριότητες στον ελεύθερό του χρόνο.

-          Συχνά βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και ενεργεί σαν «κινούμενη μηχανή».

-          Συχνά μιλά πολύ και ακατάπαυστα.

Γ. Παρορμητικός Τύπος

- Συχνά απαντά απερίσκεπτα πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση.

- Συχνά δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του.

- Συχνά διακόπτει ή παρεμβαίνει σε συζητήσεις-δράσεις των άλλων.

 

·         Ποια είναι τα αίτια της ΔΕΠ-Υ;

®     Σήμερα, η ΔΕΠΥ θεωρείται ότι σχετίζεται με πολλαπλούς γενετικούς ή άλλους βιολογικούς παράγοντες που προκαλούν ιδιαιτερότητες στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου. Η έκφραση των συμπτωμάτων σχετίζεται με την αλληλεπίδραση βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

 

·         Υπάρχει θεραπεία;

®     Το πρώτο βήμα για τη διάγνωση είναι για τους περισσότερους γονείς η συζήτηση των δυσκολιών με τον παιδίατρο, ο οποίος γνωρίζει πολύ καλά το παιδί, αλλά και τη δυναμική όλης της οικογένειας. Η επίσημη διάγνωση της ΔΕΠΥ γίνεται από ειδικούς (αναπτυξιολόγους, παιδοψυχιάτρους, παιδονευρολόγους) και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τη συμπλήρωση εξειδικευμένων ερωτηματολογίων από γονείς και εκπαιδευτικούς, τα οποία αξιολογούνται, αλλά και τη νευρολογική εκτίμηση του παιδιού για να αποκλειστούν πιθανές υποκείμενες οργανικές αιτιολογίες. Η ΔΕΠΥ σε αρκετές περιπτώσεις συνυπάρχει ή προκαλεί και άλλες δυσκολίες στο παιδί, όπως μαθησιακές δυσκολίες, διαταραχές λόγου, προβλήματα συμπεριφοράς, άγχος. Η αντιμετώπισή της επομένως πρέπει να είναι εξατομικευμένη και ολιστική, να προσαρμόζεται δηλαδή στις συγκεκριμένες ανάγκες του κάθε παιδιού και να περιλαμβάνει, όπου χρειάζεται, συνδυασμό θεραπευτικών παρεμβάσεων (εργοθεραπεία, ειδική αγωγή, λογοθεραπεία, ψυχοθεραπεία, συμβουλευτική γονέων).

 

·         Οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ χρειάζεται να φοιτήσουν σε ειδικό σχολείο;

®     Δεν είναι απαραίτητο, εκτός αν προταθεί από το αρμόδιο ΚΕΣΣΥ με βάση τον βαθμό της ΔΕΠΥ. Συνήθως οι μαθητές με ΔΕΠΥ λαμβάνουν εξατομικευμένο πρόγραμμα στα Τμήματα Ένταξης.

 

·         Πως δουλεύετε με μαθητές με ΔΕΠ-Υ μέσα στην τάξη;

®     α) Είναι σημαντικό για το μαθητή να καθίσει κοντά στον εκπαιδευτικό και μάλιστα μακριά από ποίκιλα οπτικά ερεθίσματα, όπως πόστερ, φωτογραφίες, εξωσχολικές ανακοινώσεις, παράθυρα, πόρτα, τα οποία του αποσπούν εξαιρετικά την προσοχή. Ή το να κάτσει στο ίδιο θρανίο με μαθητή υπόδειγμα, ο οποίος δε θα του αποσπά την προσοχή και παράλληλα θα αποτελεί για αυτόν πρότυπο μίμησης. β) εξίσου σημαντικό είναι η διοχέτευση κινητικής ενέργειας του μαθητή και αυτό μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους:

Αναθέτουμε στον μαθητή τη θέση του υπεύθυνου για το σβήσιμο του πίνακα μετά το πέρας του μαθήματος, το μοίρασμα των τετραδίων ή των φυλλαδίων. Ενσωματώνουμε τους τρόπους διοχέτευσης κινητικότητας στο καθημερινό πρόγραμμα και παράλληλα χρησιμοποιήστε τους ως αφορμή για θετική ενίσχυση και αναγνώριση της αξίας του ως μαθητή.

γ)προσαρμογή της διδασκαλίας ΄δίνοντας στον μαθητή δικαίωμα εκτόνωσης της υπερκινητικότητας μέσω ολιγόλεπτων διακοπών μέσω θεμάτων εκτός διδασκαλίας που θα εκτονώσουν τον μαθητή.

 

·         Οι μαθητές με ΔΕΠ-Υ βιώνουν ρατσισμό από τους συμμαθητές τους; Γενικά ποιο είναι το κλίμα στην τάξη και στο σχολείο, όπου φοιτούν οι συγκεκριμένοι μαθητές;

®     Δυστυχώς υπάρχει ρατσισμός αλλά κυρίως λόγω έλλειψης ενημέρωσης και προς τους μαθητές αλλά και προς τους εκπαιδευτικούς. Συνήθως υπάρχει απομόνωση και προστριβές με τον μαθητή με ΔΕΠΥ.

 ·         Έχετε να προτείνετε στους γονείς και στους μαθητές κάποιες απλές δραστηριότητες εξάσκησης της προσοχής;

®    Μερικές ασκήσεις για εξάσκηση είναι:

Άσκηση συγκέντρωσης και αλληλουχίας με κέρματα

Επιλέξτε πέντε κέρματα και τοποθετείστε τα σε μια σειρά. Δώστε στο παιδί την εξής οδηγία “Κοίταξε προσεκτικά τα κέρματα  που είναι τοποθετημένα πάνω στο τραπέζι” και στη συνέχεια καλύψτε τα κέρματα ώστε να μην μπορεί να τα δει. Βάλτε χρονόμετρο και ζητήστε από το παιδί να επαναλάβει το ίδιο μοτίβο το οποίο του δόθηκε με τα κέρματα από τη σωρό. Όταν τελειώσει, καταγράψτε το χρόνο που του πήρε για να το ολοκληρώσει και αποκαλύψτε ξανά τα κέρματα. Αν το παιδί δεν το ολοκλήρωσε σωστά, επαναλάβετε την άσκηση χωρίς να αυξήσετε τη δυσκολία του μοτίβου. Όσο παίζετε αυτό το παιχνίδι, τόσο θα βλέπετε τη συγκέντρωση και την αλληλουχία του παιδιού να βελτιώνεται και να αισθάνεται και το ίδιο μεγάλη ικανοποίηση για το κατόρθωμά του.

 

Ασκήσεις παρατηρητικότητας και συγκέντρωσης με εικόνες

Επιλέξτε όμοιες εικόνες με μικρές διαφορές. Οι διαφορές μπορεί να είναι σχετικά μεγάλες στην αρχή. Έπειτα, ζητήστε από το παιδί να τις εντοπίσει. Όσο θα βελτιώνεται στον εντοπισμό, μπορείτε να δυσκολεύετε το παιχνίδι βρίσκοντας ολοένα πιο  μικρές διαφορές ανάμεσα σε δύο εικόνες. Μπορείτε ακόμα να χρησιμοποιήσετε εικόνες και από το διαδίκτυο. Η άσκηση αυτή βοηθάει σημαντικά στην συγκέντρωση και στην ενίσχυση της παρατηρητικότητας.

 

Βρες τα αντίθετα

Πείτε μια λέξη στο παιδί σας και ζητήστε του να σας πει την αντίθετη, Ξεκινήστε με απλές λέξεις, όπως πάνω – κάτω, αριστερά – δεξιά και καθώς θα βελτιώνεται μπορείτε να επιλέγετε πιο δύσκολες έννοιες. Αυτή η άσκηση βοηθά στην ανάπτυξη νέων εγκεφαλικών συνάψεων, ενισχύει την αυτοσυγκέντρωση και εμπλουτίζει τη γλωσσική νοημοσύνη του παιδιού.

 

·         Πως έχει εξελιχθεί ο τρόπος που αντιλαμβάνεται η κοινωνία την υπερκινητικότητα; Θεωρούνται ακόμα οι υπερκινητικοί μαθητές απρόσεκτοι και αδιάφοροι;

®     Με βάση την ελληνική πραγματικότητα θεωρώ πως ακόμη υπάρχει η αντίληψη του απρόσεκτου μαθητή κυρίως από την μεριά των εκπαιδευτικών που δεν έχουν λάβει επιμόρφωσης σχετικά με τη ΔΕΠΥ.

 

·         Υπάρχει κάτι άλλο που θα θέλατε να αναφέρετε;

®     Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε όλοι, ότι τα παιδιά αυτά δεν είναι «κακά». Δε συμπεριφέρονται έτσι σκόπιμα, για να εξοργίζουν τους γύρω τους, αλλά το κάνουν προσπαθώντας να λύσουν τα δικά τους προβλήματα. Η συμπεριφορά τους είναι στην ουσία κραυγή για βοήθεια, συμπαράσταση και αποδοχή. Δεν είναι αντικοινωνικά στοιχεία, ούτε πρέπει να γίνονται οι «αποδιοπομπαίοι τράγοι» στο σπίτι, στο σχολείο ή στην παρέα.

Κύριε Μουρατίδη σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας και για τις πολύτιμες πληροφορίες σας. Ελπίζω στο μέλλον να μας ξαναβοηθήσετε.